Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
પૂજ્ય આચાર્યશ્રીએ જૈન ધર્મના ઇતિહાસના સંબંધમાં જે નોટ્સ (લખાણ), લેખ વગેરે સામગ્રી તૈયાર કરી, તે એટલા વિપુલ પ્રમાણમાં છે કે જો એમાંથી સંપૂર્ણ મહત્ત્વપૂર્ણ અંશને પ્રકાશનાર્થે લાવવામાં આવે તો તીર્થંકરકાળના પ્રસ્તુત ગ્રંથની સમાન કેટલાયે ભાગ તૈયાર થઈ જાય. અતઃ પ્રમુખ ઐતિહાસિક સામગ્રીને વીણીને અત્યંત સંક્ષિપ્ત રૂપમાં આ ગ્રંથમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. પ્રસ્તુત ગ્રંથના આઘોપાંત - (અતિથી ઇતિ / સંપૂર્ણ) અધ્યયનથી ધર્મ અને ઇતિહાસના વિશ પાઠકોને એ વિદિત થશે કે આચાર્યશ્રીએ ભારતીય ઇતિહાસને અનેક નવીન ઉપલબ્ધિઓથી સમૃદ્ધ કર્યું છે. પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં કાળચક્ર અને કુળકરનું તુલનાત્મક વિશ્લેષણ, ધર્માનુકૂળ લોક વ્યવસ્થા, શ્વેતાંબર-દિગંબર પરંપરાઓની તુલના, ભગવાન ઋષભદેવ અને ભરતનો જૈનેતર પુરાણોમાં ઉલ્લેખ, હરિવંશની ઉત્પત્તિ, અરિષ્ટનેમિનું શૌર્ય-પ્રદર્શન તથા એમના દ્વારા અદ્ભુત રહસ્યનું ઉદ્ઘાટન, વૈદિક સાહિત્યમાં અરિષ્ટનેમિ અને એમનું વંશ વર્ણન, ભગવાન પાર્શ્વનાથનો વ્યાપક અને અમીટ પ્રભાવ, આર્ય કેશીશ્રમણ, ગોશાલકનો પરિચય ભ. મહાવીરની પ્રથમ શિષ્યા, મહાશિલાકંટક યુદ્ધ, રથમુસળ સંગ્રામ, ઐતિહાસિક દૃષ્ટિથી નિર્વાણકાળ તથા ભગવાન મહાવીર તથા બુદ્ધના નિર્વાણનું ઐતિહાસિક વિશ્લેષણ આદિ શીર્ષકોમાં આચાર્યશ્રીની લલિત - લેખનકળાના ચમત્કારની સાથે-સાથે એમનું વિરાટ સ્વરૂપ, મહાન વ્યક્તિત્વ, વિલક્ષણ બહુમુખી પ્રતિભા, પ્રકાંડ પાંડિત્ય અને આધિકારિકતાના દર્શન થાય છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથ મૂળ આગમો, ચૂર્ણિઓ, વૃત્તિઓ અને પ્રાચીન પ્રામાણિક ગ્રંથોના આધારે લખવામાં આવ્યો છે. આ ગ્રંથમાં વર્ણિત પ્રાયઃ બધાં તથ્ય ધર્મ અને ઇતિહાસના મૂળ ગ્રંથોમાંથી લેવામાં આવ્યાં છે તથા જૈન ધર્મનો ઇતિહાસ એના પ્રારંભિક મૂળ કાળથી લખવામાં આવ્યો છે. અતઃ એનું નામ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ' રાખવામાં આવ્યું છે. તીર્થંકરોની ધર્મ-પરિષદ આદિનાં સ્થળો માટે સમવસરણ તથા આગળનાં સ્થળો માટે સમવશરણ લખવામાં આવ્યું છે. અર્થાત્ એમાં ચારેય તરફથી આવીને બધા પ્રકારના જીવ તીર્થંકર ભગવાનનું શરણ ગ્રહણ કરે છે, એટલા માટે એ સમવશરણના નામથી સંસારમાં પ્રસિદ્ધ છે. સમવસરણની આ વ્યાખ્યા અધિક સચોટ અને પ્રભાવપૂર્ણ પ્રતીત થાય છે. અતઃ પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં આગળ જતાં સમવશરણ શબ્દનો પ્રયોગ જ ઉચિત પ્રતીત થયો.
જ
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ છે
૭૭૭ ૨૦
