Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 22

આવે છે. એટલે જ એ શરીર વડે પુષ્યવૃદ્ધિ માટે જૈનશાસ્ત્ર ઉત્તરાધ્યયનમાં માનવશરીર સાથે, ઉત્તમ કુળ, આર્યક્ષેત્ર, પંચેન્દ્રિય વગેરે દશ બાબતોની પુણ્યની જોગવાઈ બતાવવામાં આવી છે. હવે એ બાબત વડે સિદ્ધાંત અને વહેવારને મેળ પાડવાનો છે. માત્ર પાપક્ષયથી કામ ચાલતુ નથી—ચાલવાનું નથી. ત્યાં પુણ્યની પુષ્ટિ પણ કરવાની રહેશે. સમાજની સાથે વહેવારમાં આવતાં–અને આવવું જ પડે છે–ત્યો અલગ અલગ પ્રકૃતિના લોકો સંપર્કમાં આવે છે. એમના ક્રોધાદિ કે દુર્ગુણે જઈને કંટાળો આવશે પણ એ કંટાળો ન લાવતાં એમનાથી દૂર ન ભાગતાં સિદ્ધાંત સાથે વહેવારને મેળ બેસાડવા પડશે. જ્યાં એમાં અશુદ્ધિ હશે તેને દૂર કરવી પડશે. દરેક ધર્મ સંસ્થાપકોએ, ક્રાંતિકારોએ અને સમાજસેવકોએ આ જ કાર્ય કર્યું હતું અને કરવાનું છે.
આ માટે એક વ્યક્તિ વિચાર પ્રેરકરૂપે સમર્થ બની શકે પણ તેના વિચારના વાહનરૂપે તે જુદાં જુદાં એક કે સંગઠને મારફતે જ તેણે કામ કરાવવાનું રહ્યું. એ સંગઠને વડે આર્થિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, શૈક્ષણિક, રાજકીય, નૈતિક, ધાર્મિક વગેરે દરેક ક્ષેત્રે ધર્મનીતિની તેણે પુષ્ટિ કરવી પડશે. એ રીતે પુણ્ય-સંચય થશે. એની સાથે જ આવાં સંગઠનમાં કેટલીક વાર અશુદ્ધિ આવે છે. આવશે તેનાથી કંટાળીને નહીં પણ સાચા હૃદયથી પોતાનાં તપ-ત્યાગ અને આધ્યાત્મિક શ્રમ વડે અનિષ્ટને દૂર કરવા પડશે. આ અનુબંધ હશે તે પિતાની મુક્તિ સાથે સમાજમુક્તિ પણ થઈ શકશે. મહાવીર કે બુદ્ધને કેવળ પિતાની જ મુક્તિને ખ્યાલ હોત તે આજે તેમનું સ્થાન જે રીતે લેકસમાજમાં છે તે ન હેત; અને તેઓ સમાજ( સંધ)ની રચના ન કરત, શ્રમણ અને શ્રમણોપાસકોને અનુબંધ અનિવાર્યરૂપે ન જડત કે ન બતાવત, એટલે ધર્મ (સત્યઅહિંસાદિ ) ધર્મસંસ્થાપક અને સમાજ વચ્ચે આ અનુબંધ જે જરૂરી છે. જે વ્યક્તિ આવે અનુબંધ બેસાડે તેને આપણે અનુબંધકાર તરીકે ઓળખાવશું.