________________
૧૦૬ ૨.
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ રોપા પર ફળ બેસતું નથી. એવી રીતે ચાલુ ક્રિયામાંથી ચિત્તને બીજે ત્રીજે ફેરવ્યા કરવાથી ક્રિયામાં સળંગ ચિત્તધારા અર્થાત્ તે ક્રિયાના શુભ અધ્યવસાયની ધારા ચાલી શકતી નથી. પછી ભલે વચમાં વચમાં બીજા વિચારમાંથી ચિત્તને પ્રસ્તુત ક્રિયામાં લઈ આવે, તો પણ પૂર્વના તે અનુપયોગી વિચારની આ ક્રિયા પર અસર રહે છે. તેને લીધે પ્રસ્તુત ક્રિયામાં શુભ ભાવોલ્લાસમાં મન તરત ચઢી શક્ત નથી. જો અંતરમાં શ્રદ્ધા જાગ્રત હોય તો ક્રિયામાં રસ ભરપૂર રહે છે, ને ક્રિયામાં ભરપૂર રસ રહે, એટલે ચિત્તનો ઉપયોગ સળંગ ટકી શકે છે. ક્રિયા સમ્યફ થાય છે, શુભ ભાવોલ્લાસ જાગ્રત રહે છે. ૩૫૦ ગાથાના સ્તવનમાં કહ્યું છે કે – બિચે બિચે બીજા કાજમાં રે જાય મન તે ખેપ રે, ઉખણતાં જિમ શાલિનું રે, ફલ નહિં તિહાં નિર્લેપ રે.
(૪) ઉત્થાન એટલે ચિત્તની અપ્રશાન્તવાહિતા, અસ્વસ્થતા ભર્યું ચિત્ત. જેમ મદોન્મત્ત પુરુષનું ચિત્ત શાંત નથી હોતું, તેમ અહીં ક્રિયામાં ચિત્ત સ્વસ્થ ન રહે. અલબત્ત પ્રસ્તુત ક્રિયા અંગે ખેદ-ઉદ્વેગક્ષેપ, એ ત્રણ દોષો ઊભા ન થવા દીધા હોય, છતાં ગમે તે કારણે જો ચિત્ત અશાંત-અસ્વસ્થ રહે છે, તો એ સ્થિતિમાં કરેલી ક્રિયા પણ શુભ અધ્યવસાયનાં સુંદર ફળને જન્માવી શકતી નથી. તેથી તે કરેલી ક્રિયા સમ્યફ કારણ નથી બનતી. દા.ત. કોઈએ સાધુ દીક્ષા લીધી, દીક્ષા પ્રત્યે અંતરનો સદ્ભાવ પણ પૂરો છે, પરંતુ મોહના ઉદયે કે સત્ત્વની કચાશના કારણે સંયમ સાધનામાં દોષ લાગે છે, ત્યાં એ પોતે જો સમજે કે “આ સ્થિતિમાં મારામાં સાધુપણું કેવી રીતે કહી શકાય ?” માટે એ “સંવિગ્નપાક્ષિક એટલે કે સંવેગ વૈરાગ્યશીલ સાધુના એક પક્ષપાતી તરીકે જીવન જીવે, તો તે જીવનમાં વ્રતની અપેક્ષા હોવાનો ગુણ હોવા છતાં અલનાઓને લીધે દોષ લાગે છે, એટલે અંતરના તેવા પ્રકારના ભાવના હિસાબે ગુણ અને દોષ બંને
