________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૧૦
૧૧૮૯
શાસ્ત્રયોગ : શાસ્રભાવિત મતિવાળા સંવિગ્નગીતાર્થ મહાત્મા કે એમને પૂર્ણરૂપે સમર્પિત સંવિગ્ન અગીતાર્થ મહાત્મા... કે જેઓ શાસ્ત્રાનુસારે વર્તવાની તમન્નાવાળા છે... આવા બન્ને મહાત્માઓને શાસ્રયોગ સંભવે છે, કારણ કે તેઓ જ દરેક વખતે વેળા-વિધિ વગેરે અણીશુદ્ધ જાળવી શકે છે. ક્યારેક એવી પરિસ્થિતિવશાત્ એમાં ફેરફાર કરવો પડે એમ હોય તો પણ જયણા વગેરે જાળવીને કરતા હોવાથી એ ફેરફારવાળું અનુષ્ઠાન અતિચારરૂપ ન બનતાં અપવાદરૂપ બને છે. અપવાદ પણ શાસ્ત્રકથિત માર્ગ જ છે. માટે આ પણ શાસ્રયોગરૂપ બને જ છે. આના સમાવેશ માટે જ ‘યથાશક્તિ’ શબ્દ વપરાયેલો છે. પણ વર્ણન હંમેશા પ્રધાન-મુખ્ય હોય એનું થતું હોવાથી ઉત્સર્ગમાર્ગનું જ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. એટલે શક્તિસંયોગવિકલને યથાશક્ય કાળજી જયણાથી વર્તનારને આ શાસ્ત્રયોગ હોય છે. પણ શાસ્ત્રજ્ઞાન ન હોય અથવા એ હોવા છતાં એને અનુસરવાનું પ્રાધાન્ય ન હોય એને આ યોગ સંભવતો નથી. એમ, અગીતાર્થ મહાત્મા જો ગીતાર્થ નિશ્ચિત ન હોય, અથવા ગીતાર્થની નિશ્રામાં રહ્યા હોવા છતાં એમને સમર્પિત ન હોય તો એને પણ આ યોગ સંભવતો નથી.
શંકા શ્રીલલિતવિસ્તરાગ્રંથમાં ઇચ્છાયોગ વગેરે માટે રૂ∞ાવિપ્રધાનાઃ યિયા વિતાવિલાધિıસ્તત્ત્વધર્મવ્યાપારા: કહ્યું છે. અર્થાત્ ઇચ્છાયોગમાં શાસ્ત્રોક્ત કાલાદિથી વિકલ, શાસ્રયોગમાં અવિકલ... અને સામર્થ્યયોગમાં તો એના કરતાં કલ્પનાતીત રીતે અધિક ક્રિયા હોય છે. એટલે અપવાદપદને શાસ્રયોગ શી રીતે કહેવાય ? કારણ કે એમાં કાલાદિની વિકલતા હોય છે.
સમાધાન
અપવાદપદમાં જયણા હોય છે. એટલે એ પરિસ્થિતિમાં જે શક્ય હોય તે તો આચરાયેલું જ હોય છે. માટે એવી પરિસ્થિતિમાં એ અવિકલ જ હોવાથી શાસ્ત્રયોગ રૂપ શા માટે ન
-
