________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૧૦
૧૧૯૩ ઔચિત્યની પ્રધાનતા હોય છે. માટે જ ઈચ્છાયોગ અધૂરા આચારરૂપ ને અલ્પફલક હોય છે. શાસ્ત્રયોગ પૂર્ણ શાસ્ત્રીયઆચારરૂપ ને એ વિવક્ષાએ પૂર્ણફલક હોય છે જયારે આ પ્રતિભાજન્ય અનુષ્ઠાન શાસ્ત્રીયઆચાર કરતાં અત્યંત ઊંચા આચારરૂપ હોય છે ને માટે અતિવિશિષ્ટફલક હોય છે.
અલબત્ આવી પ્રતિભાશીલ વ્યક્તિ સામાન્યથી બાહ્ય ધારાધોરણનું = ઉત્સર્ગમાર્ગનું પાલન કરતી હોય છે. પણ એ અંગેનું કોઈ શાસ્ત્રીય નિયમન-કાયદાકાનુન એને હોતા નથી. એમ, મોહઅજ્ઞાન-પ્રમાદ-આળસ-ઉપેક્ષા-વિશેષપ્રકારે અનુપયોગ... આ બધું પણ એને હોતું નથી. દરેક કાર્યમાં નિજી પ્રતિભા ને નિજી સામર્થ્ય... આ બે જોડાયેલા હોય છે. છેવટે શાસ્ત્રનું આલંબન એ પણ પરાવલંબન છે. કારણકે એમાં પ્રભુનું જ્ઞાન અને બાહ્ય સામગ્રીનું આલંબન છે. સામર્થ્યમાં આ બન્ને આલંબનની અપેક્ષા જતી રહે છે, સ્વયં પ્રાતિજજ્ઞાન પ્રકાશ અને વૈરાગ્ય-અધ્યાત્મ-સામર્થ્યજન્ય ક્રિયા... આ બે હોય છે, ટૂંકમાં, સ્વકીય પ્રતિભારૂપ જ્ઞાન અને ચાલુ મર્યાદા કરતાં અતિવિશિષ્ટ શક્તિ... આ બે કારણે થયેલ યોગ્યતાપ્રતિબદ્ધતા એ સામર્થ્યયોગ એમ કહી શકાય.
આ વિવક્ષાને અનુસરીએ તો પ્રભુએ દીક્ષા દિવસે સાંજે બે ઘડી બાકી હતી ત્યારે જે વિહાર કર્યો એ સામર્થ્ય યોગ જાણવો. એમ પ્રભુને ગૃહસ્થાવસ્થામાં ચોથે ગુણઠાણે પણ, જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમની તીવ્રતાથી પ્રાતિભજ્ઞાન અને મોહનીય તથા વીઆંતરાયકર્મના ક્ષયોપશમની તીવ્રતાથી વિશિષ્ટ સામર્થ્ય સંભવિત હોવાથી આ બન્નેના પ્રભાવે અવસરોચિત જે કરે એ બધું સામર્થ્યયોગરૂપ બને. એટલે શ્રી ઋષભદેવ ભગવાને શિલ્પ-કલા વગેરે જે શીખવ્યા કે શ્રી વિરપ્રભુએ ગર્ભમાં અભિગ્રહ જે કર્યો... એ બધું સામર્થ્યયોગ રૂપે કહી શકાય છે.
