________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૧૦
૧૧૯૧
એટલે એમ સમજવું જોઈએ કે પહેલાં અસંગઅનુષ્ઠાન શાસ્રયોગરૂપ હોય છે ને ઉત્તરકાળે શ્રેણિમાં એ સામર્થ્યયોગ રૂપ હોય છે.
વચનઅનુષ્ઠાન શાસ્રયોગરૂપ હોવું સ્પષ્ટ છે. પણ ક્યારેક શાસ્રવચનોને અનુસરીને સંપૂર્ણ વિધિપૂર્વક અનુષ્ઠાન કરે ને ક્યારેક પ્રમાદથી ઓછું વત્તું પણ કરે... આવી ભૂમિકામાં થતું વિધિપૂર્ણ અનુષ્ઠાન વચનાનુષ્ઠાન હોવા છતાં શાસ્રયોગમાં સમાવેશ પામી શકતું ન હોવાથી ઇચ્છાયોગરૂપ જ બને છે. અર્થાત્ વચનાનુષ્ઠાન પ્રારંભકાળે ઇચ્છાયોગ રૂપ હોય છે ને પછી શાસ્રયોગરૂપ બને છે. પણ પ્રીતિ-ભક્તિ અનુષ્ઠાન તો માત્ર ઇચ્છાયોગરૂપ જ હોય છે એ જાણવું.
પટુ શાસ્ત્રબોધ ન હોવો વગેરે કારણે જે ઇચ્છાયોગી છે એવો જીવ પણ પરિણામોમાં તીવ્ર-પ્રચંડ શુભતા આવવાના પ્રભાવે ક્ષપકશ્રેણિ માંડી શકે છે. આવા જીવને શ્રેણિમાં સામર્થ્યયોગની પ્રાપ્તિ પૂર્વેપ્રાતિભજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પૂર્વે અર્થ જ્ઞાનનો એવો તીવ્રવિશિષ્ટક્ષયોપશમ થાય છે કે જેથી ૧૪ પૂર્વેના સૂત્રોનું જ્ઞાન ન હોવા છતાં એના અર્થનું જ્ઞાન થઇ જાય છે ને તેથી એને શાસ્ત્રયોગ પ્રાપ્ત થાય છે. વ્યવહારનયનો વિષય ન બનનાર આ આંતરિક શાસ્ત્રયોગનો કાળ પ્રાયઃ અંતર્મુહૂર્ત જ હોય છે. પછી તો સામર્થ્યયોગ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. શ્રેણિમાં એનો કાળ પણ અંતર્મુહૂર્ત જ હોય છે. સામાન્યથી વ્યવહારનયનો જે વિષય બને છે એવો, બહુશ્રુત અપ્રમત્તસંયમીનો શાસ્ત્રયોગ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્તકાલીન અને ઉત્કૃષ્ટથી દેશોનપૂર્વક્રોડ સુધી ટકનારો હોય છે. જ્યારે ઇચ્છાયોગ તો અનેક ભવ સુધી ટકી શકે એવો દીર્ઘકાલીન પણ હોઈ શકે છે. પણ જો એને પાંચમા ગુણઠાણાથી-ધર્મવ્યાપારરૂપ જ માનવાનો હોય તો એનો કાળ પણ દેશોનપૂર્વક્રોડથી અધિક ન મળે એ જાણવું.
