________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮
જેમ સદેહી આત્મા કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ બાદ બધાના આત્મદ્રવ્યને જાણી શકે છે. તેમ છદ્મસ્થજીવ કર્મના ડ્રાસથી બાંધક એવા માનસઉપયોગને દૂર કરવાથી આત્મપ્રત્યક્ષ દ્વારા સ્વ આત્માને જાણી શકે છે, જોઈ શકે છે. માત્ર એ તરતમભાવે હોય છે ને અલ્પકાલીન હોય છે. જેમ જેમ ક્ષયોપશમ વધતો જાય છે તેમ તેમ ધ્યાનાભ્યાસ વધતો જવાથી આ અનુભવ વારંવાર થાય છે. સ્થાયિપ્રાયઃ થતો જાય છે છતાં એનો વિષય અને પાવર કેવલજ્ઞાનની અપેક્ષાએ અત્યંત અલ્પ હોય છે. આ આત્માનુભવ વારંવાર કરવાથી ઘનિષ્ઠ થાય છે. એ ઘનિષ્ઠ થવાથી વૈરાગ્યની સ્વભાવગત પ્રચંડતા થાય છે. હવે ઘણી બાહ્યપ્રવૃત્તિઓની વચમાં રહેવા છતાં આ પ્રચંડતાના કારણે ઉદાસીન પરિણામ અંદર રમ્યા કરવાથી આત્માનુભવને બાધ પહોંચતો નથી. આ ધ્યાનપ્રિય અવસ્થા યોગની સાતમી દૃષ્ટિમાં હોય છે.
૧૨૦૬
જેને જેનો અત્યંત રસ હોય એને એમાં અત્યંત આનંદ અનુભવાય છે. એટલે બીજી આનંદપ્રદ પ્રવૃત્તિ દરમ્યાન પણ એનું મન વર્તમાનપ્રવૃત્તિના વિષયને છોડીને સ્વરસના વિષયમાં જયા કરે છે. એમ આત્માનુભૂતિવાળો જીવ અન્યાન્યપ્રવૃત્તિકાળે તે તે પ્રવૃત્તિના વિષયમાં ઉદાસીનતા ભજે છે... અને એનું મન શૂન્યમનસ્ક થઇ આત્મા આત્માનુભૂતિમાં લીન થયા કરે છે. જેમ જેમ આ અનુભૂતિ વધતી જાય છે તેમ તેમ મનની પ્રવૃત્તિ ઘણી અલ્પ થતી જાય છે. છેવટે ધ્યાનપ્રધાન જીવન વડે સંપૂર્ણ મન રહિત બની કેવલી થાય છે. આમ આત્માનુભૂતિના નિરંતર પ્રયત્ન અને અનુભૂતિથી કેવલજ્ઞાન થાય છે. કોઈક જીવને ભવિતવ્યતા અને કાળપરિપાકથી શીઘ્ર કેવલજ્ઞાન થાય તો પણ એ અનુભૂતિદ્વારા જ થાય છે, અનુભવ વગર કોઇને કેવળજ્ઞાન થઈ શકતું નથી.
•
