________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૧૦
૧૧૯૫ યોધવરnsfમતાપ: I૭-ધ અર્થઃ ઈચ્છા, શાસ્ત્ર અને સમર્થતા... આ પ્રમાણે પણ યોગ કહેવાયેલો છે. એમાં પ્રથમ ઈચ્છાયોગ, સુબોધ ધરાવનાર એવા પણ પ્રમાદને ભજનાર જીવનો યોગ્યધર્મ આચરવામાં જે અભિલાષ... તદ્રુપ છે.
શ્રેણિગત જે સામર્થ્યયોગ છે એનું અચિંત્ય સામર્થ્ય ત્રણ રીતે જાણવું જોઈએ. (૧) એ ક્ષાયોપથમિક ધર્મોને ક્ષાયિકધર્મમાં રૂપાંતરિત કરી આપે છે. (૨) કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. અને (૩) શ્રેણિમાં રહેલા એક આત્મામાં, સર્વ જીવોના કર્મો જો સંક્રાંત થઈ જાય તો એ બધાને બાળીને સાફ કરી નાખે એવું સામર્થ્ય.
આમ એક વિચારણા પૂર્ણ થઈ. હવે બીજી વિચારણા જેમાં ઇચ્છા વગેરે યોગને નિશ્ચય-વ્યવહાર નથી વિચારવાના છે.
ઈચ્છાયોગઃ નિશ્ચયથી અને વ્યવહારથીઃ
“ઇચ્છાયોગ'માં “ઇચ્છા” અને “યોગ” એમ બે શબ્દો છે. એમાં સૌપ્રથમ ઇચ્છા. આ ઇચ્છા શાની હોય?
યોગનું જે ફળ છે આત્મમુક્તિ... એની ઇચ્છા. અથવા, જયારે સંપૂર્ણ આત્મશુદ્ધિની = મોક્ષની અણસમજણ હોય ત્યારે એની ઇચ્છા તો સંભવતી નથી. પણ આત્મગુણોની, આંશિક આત્મશુદ્ધિની, જ્ઞાનની, આચારશુદ્ધિની... આ બધાની ઈચ્છા પણ જો એમાં કોઈ ભૌતિક પ્રધાન ઇચ્છા ભળેલી ન હોય તો પ્રસ્તુત “ઇચ્છા' તરીકે સંમત છે. જેમાં ભૌતિક ઇચ્છા વ્યક્ત રીતે કે ગર્ભિત રીતે પ્રધાનતયા ભળેલી હોય તે ધર્મક્રિયા મોક્ષનો હેતુ ન બનતી હોવાથી ઇચ્છાયોગમાં પણ સમાવેશ પામતી નથી. એમ આત્મગુણોની કે આત્મશુદ્ધિની ઇચ્છા વ્યક્તપણે કે ગર્ભિતરીકે પણ જેમાં ભળેલી નથી એવી જ્ઞાનની કે ધર્મક્રિયાની કે બીજી શક્તિઓની ઇચ્છા પણ પ્રસ્તુત ઇચ્છા તરીકે સંમત નથી.
