________________
લેખક
- આમ તો આપણી આ
લેખમાલામાં ઓગણીશમી યોગવિવેક ૧૧૦
બત્રીશીની વિચારણા પૂર્ણ થઈ ગયેલ છે. પણ આ બત્રીશીમાં આવેલ
ઇચ્છાયોગ વગેરે અંગે પૂજ્યપાદ ગચ્છાધિપતિશ્રીએ પોતાની માર્ગાનુસારિણી પ્રજ્ઞાના પ્રભાવે શાસ્ત્રવચનોને અનુસરીને સુંદર ચિંતન કર્યું છે. જેને મેં અક્ષરદેહ આપ્યો છે. આ ત્રણ ચિંતનો આપણે ૧૧૦ અને ૧૧૧ માં લેખમાં ક્રમશઃ જોઇશું.
એમાંનું પ્રથમ ચિંતન -
(૧) આ બત્રીશીમાં આવેલ ઇચ્છા, શાસ્ત્ર, સામર્થ્યયોગ અંગે કંઈક વિચારણા -
ઈચ્છાયોગઃ જે જીવ સ્વ-સ્વ ભૂમિકાનુસારે ભવવિરક્ત છે, વિધિ પ્રત્યે આદરવાળો છે, જૈનમાર્ગ કે જૈનેતર માર્ગમાં રહેલો છે, આવો જીવ, પછી ભલે શાસ્ત્રના વિશિષ્ટ બોધવાળો જ્ઞાની હોય કે ન હોય, એવા જ્ઞાનીની નિશ્રાવાળો હોય કે નિશ્રા વગરનો હોય.... પણ ઉત્સાહની મંદતાવાળો છે ને તેથી “વિધિની મર્યાદાઓ અને કાળની મર્યાદાઓ મારે જાળવવી જ' એવી કાળજીવાળો નથી.. આવો જીવ પોતાની અનુકૂળતા અને રુચિ પ્રમાણે મોડું વહેલું કરે.. ઓછું વતું કરે... આ બધું ઇચ્છાયોગરૂપ બને. યોગની પ્રારંભિક અવસ્થાથી શરુ કરી શાસ્ત્રયોગ ન પામે ત્યાં સુધીની ભૂમિકામાં આ ઇચ્છાયોગ હોય છે. આ ઈચ્છાયોગ એકથી પાંચ દષ્ટિમાં હોય છે. યોગની છઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં એ વિકલ્પ હોય. આમાં વિધિનું પૂર્ણ પાલન નથી, માટે આ ઉત્સર્ગ નથી. વળી જે ન્યૂનતા છે તે કારણિક નથી, માત્ર રુચિ-અનુકૂળતાના હિસાબે છે, માટે આ અપવાદ પણ નથી. આમ આમાં ઉત્સર્ગ-અપવાદ... એવા ભેદ હોતા નથી.
