________________
લેખાંક
ગયા લેખમાં છેલ્લે કુલયોગીની વાતો કરેલી. એમાં
જણાવેલું કે યોગીઓના ધર્મને - ૧૦૮
અનુસરનારા જીવો કુલયોગી છે, પછી
ભલે એ યોગીઓના કુલમાં અભ્યા હોય કે અન્યકુલમાં... સર્વત્ર અદ્વેષ, ગુરપ્રિયત્વ, દેવપ્રિયત્વ, દ્વિજપ્રિયત્વ, દયાળુતા, વિનીતપણું, સમ્યગુબોધ અને જિતેન્દ્રિયત્વ... આ બધા અહીં યોગીઓના ધર્મ તરીકે અભિપ્રેત છે. એટલે કુલયોગી અંગે ચતુર્ભગી મળશે.
(૧) યોગીઓના કુલમાં જન્મ પણ લીધો છે ને યોગીઓના ધર્મને અનુસરનારા પણ છે. આવા જીવો દ્રવ્ય-ભાવ ઉભયથી કુલયોગી છે. (૨) યોગીઓના કુલમાં જન્મ નથી લીધો (એટલે કે પ્રકૃતિથી અન્ય છે) પણ યોગીઓના ધર્મને અનુસરનારા છે... આવા જીવો માત્ર ભાવથી કુલયોગી છે. (૩) યોગીઓના કુલમાં જન્મ લીધો છે, પણ એમના ધર્મને અનુસારનારા નથી... આવા જીવો માત્ર દ્રવ્યથી કુલયોગી છે. અને (૪) યોગીઓના કુલમાં જન્મ પણ નથી ને એમના ધર્મને અનુસરવાનું પણ નથી... આવા જીવો દ્રવ્ય કે ભાવ ઉભયથી કુલયોગી નથી.
આમાંના પ્રથમ બેભાંગાવાળા જીવો યોગશાસ્ત્રના અધિકારી જાણવા. ત્રીજા ભાંગાના જીવો દ્રવ્યથી કુલયોગી હોવા છતાં ભાવથી ગોત્રયોગ જ છે. ચોથા ભાંગાના જીવો જો યોગીઓની કર્મભૂમિમાં = આદેશમાં ઉત્પન્ન થયેલા હોય તો ગોત્રયોગી છે... માત્ર ગોત્રથી-નાળથી યોગી એ ગોત્રયોગી... આ ત્રીજા-ચોથાભાંગાના જીવો ભાવથી કુલયોગી નથી, માટે યોગશાસ્ત્રના અધિકારી નથી.
કુલયોગી જીવોની વાત કરી, હવે પ્રવૃત્તચયોગીની વાત.
