________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૮
૧૧૭૧ ઉપકાર થાય છે. યોગદષ્ટિસમુચ્ચયગ્રંથમાં કહ્યું છે કે - જેઓ કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચયોગી છે તેઓ જ આના અધિકારી છે. નહીં કે બધા જ યોગીઓ, કારણકે તેઓને તેવી સિદ્ધિ થઈ ગઈ છે અથવા થવી શક્ય નથી. (૨૦૯) તે કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચક્રયોગીનું લક્ષણ યોગાચાર્યોએ = યોગનું પ્રતિપાદન કરનારા આચાર્યોએ પૂર્વે જણાવ્યું એવું દર્શાવ્યું છે.
આ કુલયોગી અને પ્રવૃત્તચયોગી જીવો અવંચકના કારણે યોગપ્રયોગના અધિકારી બનતા હોય છે માટે હવે અવંચકને વિચારીએ.
યોગાવંચક, ક્રિયાવંચક અને ફળાવંચક.. એમ ત્રણ અવંચકો છે.
એમાં પ્રથમ યોગાવંચક -
વિશિષ્ટ પુણ્યશાળી, દર્શન કરવા માત્રથી પવિત્ર કરનાર એવા ઉત્તમયોગીઓનો “આ ઉત્તમ ગુણવાનું મહાત્મા છે...” એ રીતે દર્શન થવા રૂપે યોગ = સંબંધ થવો એ આદ્યઅવંચક = સદ્યોગાવંચક છે.
જેઓ આજ સુધીમાં હજુ પણ યોગમાર્ગ પર ચડ્યા નથી... એમને અનંત ભૂતકાળમાં ક્યારેય શ્રી તીર્થંકરદેવો વગેરે યોગીપુરુષોનો સંપર્ક થયો જ નહોતો... એવું માનવાને કોઈ કારણ નથી. પણ, જેમ હીરાને બધા જ કાંઈ હીરા તરીકે પરખી શકતા નથી... કોઈ હીરાપારખુ ઝવેરી જ ઓળખી શકે છે... એમ યોગીપુરુષને = ગુણવાનું પુરુષને ગુણવાન્ તરીકે એવા જીવો જ જોઈ શકે છે જેમને એવો ક્ષયોપશમ પ્રગટ્યો હોય. ગુણવાનને ગુણવાનું તરીકે જોવાનો આ ક્ષયોપશમ એ પ્રથમ યોગાવંચક છે. નિસર્ગસમ્યક્તની જેમ આ ક્ષયોપશમ કેટલાક જીવોને સહજ પેદા થાય છે... તો અન્ય કેટલાક જીવોને સિદ્ધિયમ પામેલા મહાપુરુષનો યોગ થવાથી પેદા થાય છે.
