________________
૧૧૮૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮
કર્મોને તોડે છે. કદાચ તત્કાળ ફળ ભલેને ન દેખાય. અમરકુમારને જ્યારે નવકાર મળ્યો ત્યારે એ જ્ઞાન જાપમાં પ્રેરક ન બન્યું. છતાં કંઇક પણ પ્રતિબંધક કર્મોનો વિલય તો થયેલો જ. જેથી એવી પરિસ્થિતિમાં અસ્ખલિત એકાગ્ર જાપ શક્ય બન્યો ને એ જાપે પ્રતિબંધક કર્મોનો ખૂબ નાશ કર્યો.
પ્રતિમાના આકારવાળી માછલી જોઈને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. એનાથી ‘આ વંદનીય છે' એવી જે બુદ્ધિ થઈ અને પૂર્વજન્મના શ્રાવકપિતાનો ધર્મ જે યાદ આવ્યો. આ બંને જ્ઞાનોએ ધર્મના પ્રતિબંધક કર્મોને તોડ્યા... ને તેથી એ મત્સ્ય બનેલો પુત્ર જીવ એટલા પ્રમાણમાં ધર્મનો સાધક .બન્યો.
એટલે આચરણથી રુચિ ન જણાતી હોય એવા જીવોને અપવાદના શાસ્ત્રો ન આપવાના હોવા છતાં, ઉત્સર્ગના પ્રતિપાદક શાસ્ત્રો આપવાના કહ્યા છે. એનાથી રુચિ જાગે છે. બાળજીવો સમક્ષ આચારનું વર્ણન પણ એ માટે છે.
આમ ૧૮મી બત્રીશીમાં યોગના અધ્યાત્મ વગેરે પાંચ ભેદ બતાવ્યા. પછી પ્રસ્તુત ૧૯મી બત્રીશીમાં આ પાંચ ભેદોના જુદી જુદી વિવક્ષાથી ઇચ્છા-શાસ્ર-સામર્થ્યયોગ એમ ત્રણ ભેદ, તાત્ત્વિક યોગ-અતાત્ત્વિયોગ એમ બે ભેદ, સાશ્રવયોગ-અનાશ્રવયોગ એમ બે પ્રકાર, સાનુબંધયોગ-નિરનુબંધયોગ એમ બે પ્રકાર, ઇચ્છાયમ વગેરે ચાર પ્રકાર, સઘોગાવંચક વગેરે ત્રણ પ્રકાર... આ રીતે યોગ વિવેક દર્શાવ્યો. એના વિજ્ઞાનથી પ્રતિબંધક કર્મોનો ક્ષય થાય છે. આ ક્ષય થવાથી જીવ સાધનામાં યથાશક્તિ પ્રયત્નશીલ બને છે જેના પ્રભાવે આગળ ઉપર પરમાનંદને-મોક્ષને મેળવે છે.
આમ ૧૯મી યોગવિવેક બત્રીશી પૂર્ણ થઇ.
આ બત્રીશીમાં ઇચ્છા-પ્રવૃત્તિ-સ્થિર અને સિદ્ધિ એવા ચાર ભેદ જે બતાવ્યા છે એમાં ઇચ્છાભેદ અંગે કંઈક વિચારણા
