________________
૧૧૨૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ સમાધાન - ના. ચંદનગંધન્યાયે આત્મસાત્ થઈ ગયા હોવાથી શાસ્ત્રને અનુસરવાની જરૂર ન હોવા છતાં જે અનુષ્ઠાન થાય છે એ શાસ્ત્રોક્ત રીતે જ થાય છે. તેથી એ શાસ્ત્રાતિક્રાન્તગોચર ન હોવાથી સામર્થ્યયોગ નથી.
વળી સ્વભાવભૂત ધર્મ... એટલે આત્માના સ્વભાવરૂપ બની ગયેલા ધર્મ... ક્રિયાત્મકધર્મ ક્યારેક આત્મસ્વભાવરૂપ બની શકે નહીં, કારણકે ક્રિયા શરીરાશ્રયી છે. માત્ર અભ્યાસવશાત્, ક્રિયાકાળે શાસ્ત્રવચનોને અનુસર્યાવગર પણ સહજ રીતે શાસ્ત્રવચનાનુસારી અનુષ્ઠાન થયા કરે છે, માટે ચંદનગંધન્યાયે એ આત્મસાત્ થયેલું કહેવાય છે. બાકી વાસ્તવિક રીતે, ક્ષાયિક ક્ષમા વગેરે જ આત્માના સ્વભાવભૂત ધર્મ બની શકે છે. એટલે એ કાળે સામર્થ્યયોગ હોતો નથી એ સ્પષ્ટ છે.
પ્રવ્રયા પૂર્વે દેશવિરતિમાં ક્રિયાયોગ હોય છે. એનાથી જેવા અને જેટલા ક્ષાયોપથમિક ક્ષમાદિ ગુણો વિકસે છે, એને સર્વવિરતિમાં જ્ઞાનયોગથી બળ મળે છે અને તેથી ક્ષમાદિ ગુણોનો ખૂબ વિકાસ થાય છે. છતાં એ ગુણો સ્વભાવભૂત હોતા નથી. એટલે સ્વભાવધર્મ આવ્યો હોતો નથી. એ તો સામર્થ્યયોગથી જ આવે છે. ક્ષપકશ્રેણિમાં આ જ્ઞાનયોગરૂપ ધર્મનો અને તજ્જન્ય ક્ષાયોપથમિક ક્ષમાદિ ધર્મોનો સંન્યાસ થાય છે. જીવના સ્વભાવભૂત ક્ષાયિક ક્ષમાદિ ધર્મોની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આમ નિશ્ચિત થાય છે કે સંપૂર્ણ આજ્ઞા પારતંત્રરૂપ જ્ઞાનનો યોગ થવાથી પ્રતિક્રમણ પડિલેહણ-ભિક્ષાટનાદિ બધી જ ક્રિયાઓ પણ જ્ઞાનયોગરૂપ બને છે. એ પૂર્વે દેશવિરતને જે કાંઈ હોય છે તે આ જ્ઞાનનો યોગ ન હોવાથી જ્ઞાનયોગરૂપ ન બનતાં ક્રિયાયોગરૂપ બને છે. સંપૂર્ણ આજ્ઞાપારતન્ય તો પ્રવ્રયા છે... એટલે જ ગુર્વાજ્ઞા વિના કાંઈ પણ કરવામાં આવે તો અવિરતિનું પોષણ
