________________
૧૧૩૫
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૪ બને છે.
વળી, દરેક પ્રવૃત્તિમાં ઉદાત્તતા = ઉત્તરોત્તરઆચાર પ્રતિબદ્ધતા હોય છે. એટલે કે ધર્મક્રિયામાં વિશિષ્ટ-વિશિષ્ટતરતા આવે એની તત્પરતા હોય છે અને પાપક્રિયામાં ઉત્તરોત્તર દોષહાસતત્પરતા હોય છે. આ નિજાશયવિશુદ્ધિ છે, માટે મોક્ષહેતુત્વ આવે છે. આમાં ધર્મપ્રવૃત્તિમાં એ પ્રવૃત્તિ તો ખરી જ, સાથે ઉપાદેયત્વબુદ્ધિરૂપ આ નિજાશયવિશુદ્ધિરૂપ ભાવ પણ યોગ છે. પાપપ્રવૃત્તિમાં હેયત્વબુદ્ધિરૂપ નિજાશયવિશુદ્ધિરૂપ ભાવ હોવાથી એ પણ એ ભાવને આશ્રીને યોગ છે. માટે સમ્યક્વીજીવની બધી પ્રવૃત્તિઓ મોક્ષપ્રાપ્તિપર્યવસાનફલિકા હોય છે.
આમ સમ્પર્વજીવનું ચિત્ત હંમેશા મોક્ષના પ્રણિધાનવાળું હોવાથી એને ભાવથી યોગ હોય છે. અપુનબંધક જીવનું ચિત્ત એવું ન હોવાથી એને દ્રવ્યથી યોગ કહ્યો છે. પણ અધ્યાત્મ-ભાવનાયોગના અધિકારમાં જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રરૂપ સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગ હોય તો જ યોગ માનવાનો હોવાથી સમ્યવીને પણ વ્યવહારથી જ યોગ કહેલ છે. નિશ્ચયથી તો વિરતિધરને જ યોગ જાણવો.
જ્યારે સકૃબંધક વગેરે જીવોને યોગ અતાત્ત્વિક હોય છે... તથા એ પ્રાયઃ કરીને પ્રત્યપાયફલક હોય છે. એ શા માટે પ્રત્યપાયફલક હોય છે ને પ્રાય: શબ્દથી કોની બાદબાકી છે? વગેરે વાતો આગળ જોઈશું.
કોઈપણ પુદ્ગલની આસક્તિ જીવને
પરાધીન બનાવે છે.
