________________
૧૧૩૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ સમ્યક્તીજીવની જે જે ચે હોય છે તે તે છેવટે મોક્ષપ્રાપ્તિમાં પરિણમનારી હોય છે. આમ દરેક ક્રિયા મોક્ષપ્રાપ્તિમાં પર્યવસિત થતી હોવાથી એને જ (સમ્યવીને જ) ભાવથી યોગ હોય છે. પણ અપુનબંધકજીવને તો એવું સાર્વદિક પ્રણિધાન હોતું નથી. એટલે અર્થ-કામની પ્રવૃત્તિકાળે એ પ્રણિધાન હોતું નથી. માટે એની ધર્મક્રિયા પણ દ્રવ્યથી જ યોગરૂપ કહેવાયેલી છે. એટલે જણાય છે કે અહીં ભાવથી યોગ જે કહ્યો છે એમાં ભાવ એટલે શુભઉપયોગ નહીં, કારણકે એ તો અપુનબંધકને પણ ધર્મક્રિયાકાળે સંભવે છે, પણ ભાવ એટલે મોક્ષનું સ્થાયી પ્રણિધાન. ભાવસાધુને મોક્ષનું સ્થાયી પ્રણિધાન હોય જ છે. એટલે ક્યારેક કોઈક ક્રિયા ઉપયોગશૂન્યપણે થઈ હોય તો પણ અનનુષ્ઠાન કે દ્રવ્યક્રિયા ન કહેવાય, ભાવથી યોગ જ કહેવાય છે. એમ, પાસત્થી ભાવપૂર્વક ક્રિયા કરે તો પણ ભાવઅનુષ્ઠાન નથી કહેવાતું, કારણકે મોક્ષનું પ્રણિધાન નથી.
હવે, ચૌદમી બત્રીશીમાં જ આવું જ કહ્યું છે કે, “જેમ અન્ય પુરુષમાં આસક્ત સ્ત્રી સ્વપતિની સેવા કરતી હોય તો પણ એ સેવા એને શ્રેયસ્કર નથી બનતી. એમ મોક્ષમાં આસક્ત સમ્યક્તીજીવ સ્વકુટુંબાદિની ચિંતા કરતો હોય - એ માટે અર્થ-કામની પ્રવૃત્તિ કરતો હોય તો પણ એ પ્રવૃત્તિ કર્મબંધ માટે થતી નથી... એ પણ મોક્ષપ્રાપ્તિપર્યવસાનફલિકા હોય છે. આ વાતનો વિચાર કરીએ.
जा जयमाणस्स भवे विराहणा सुत्तविहिसमग्गस्स । सा होइ णिज्जरफला अज्झत्थविसोहिजुत्तस्स ॥
અર્થ સૂત્રોક્તવિધિથી સમગ્ર અને અધ્યાત્મવિશુદ્ધિથી યુક્ત મહાત્મા જયણાપૂર્વક પ્રવતવા છતાં જે વિરાધના થાય છે, તે નિર્જરાફલક બને છે (પણ કર્મબંધજનિકા બનતી નથી.)
આ વિરાધનારૂપ હોવા છતાં નિર્જરાફલક બને છે ને તેથી
