________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૪
૧૧ ૨૯ હોય છે – સતત હોય છે. જેમ ઉપવાસનું પ્રણિધાન કર્યું એટલે આખો દિવસ ઉપવાસનો ઉપયોગ ન હોય તો પણ ધ્રુવ ઉપવાસ જ કહેવાય. ગુસ્સો સતત ન આવે... આવે ને જાય... ક્યારેક દીર્ઘકાળ સુધી પણ ન આવે. છતાં એનું પ્રણિધાન બાર મહિનાથી અધિક રહે તો અનંતાનુબંધી કષાય જ કહેવાય. એમ મોક્ષ સિવાય આ આખો સંસાર હેય છે આવો ચિત્તનો દઢ પરિણામ એ જ મોક્ષનું પ્રણિધાન છે. આવા પ્રણિધાનથી રંગાયેલું ચિત્ત એ મોક્ષાકાંક્ષાક્ષણિક ચિત્ત છે. એ સમ્યક્તના કાળ સુધી ઉપયોગરૂપે કે સંસ્કાર (Fક્ષયોપશમરૂપે) ટકી શકે છે. માટે શ્રીનમસ્કારનિર્યુક્તિમાં લબ્ધિનમસ્કારનો (સમર્પિતભાવનો) કાળ સાધિક ૬૬ સાગરોપમ કહ્યો છે, ભલે ઉપયોગરૂપે વચ્ચે દીર્ધકાળ સુધી પણ ન આવ્યો હોય.
અહીં આવો આશય જાણવો-તારાનો પ્રકાશ હોય ત્યારે બારીકાઇથી જોવામાં આવે તો જ પ્રકાશનો ભાસ થાય છે, એ સિવાય તો અંધકાર જ ભાસે છે. પણ પૂનમના ચાંદનો પ્રકાશ હોય ત્યારે પ્રકાશનો ઉપયોગ ન હોય ત્યારે પણ અંધકાર તો ભાસતો નથી જ. અપુનબંધકને મોહનીયનો ક્ષયોપશમ મંદ હોવાથી તૃણાગ્નિસમ દૃષ્ટિ કહી છે. એટલે ઉપયોગ હોય ત્યારે જ મોક્ષનું પ્રણિધાન આવે છે. ઉપયોગ ખસે ત્યારે એ પ્રણિધાન પણ ખસી જાય છે. પણ સમ્યક્તીને મોહનીયનો વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ હોય છે. ને તેથી ચંદ્રમાના પ્રકાશ જેવી દષ્ટિ કહી છે. એટલે ઉપયોગ ન હોય ત્યારે પણ વિપરીત (અંધકારનો) ઉપયોગ આવતો નથી. ઉપરથી, વિપરીત વાત આવે ત્યારે ક્ષયોપશમ જાગૃત થઈને સાવધાની આપે છે. માટે ઉપયોગાભાવકાળે પણ પ્રણિધાન હાજર હોય છે. એ વખતે એ સંસ્કારરૂપે હોય છે. માટે સમ્યક્તજીવને પ્રણિધાન સાવદિક હોય છે. એટલે કે અર્થ-કામની પ્રવૃત્તિકાળે પણ એ હાજર હોય છે. એટલે જ ત્યાં કહ્યું છે કે મોક્ષની આકાંક્ષામાં અક્ષણિક ચિત્તવાળા
