________________
૧૧૨૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ હોય તો લાયોપથમિક ભાવની પ્રવૃત્તિ કહેવાય.
શંકા - તો પછી પૂજા-પૌષધ વગેરે પ્રવૃત્તિ સ્વરૂપ શૂલધર્મનો ત્યાગ... એવો અર્થ લેવો? એમાં આ ત્યાગ હોવા છતાં ક્ષાયોપથમિક ક્ષમા વગેરે રૂપ સૂક્ષ્મધર્મનો ત્યાગ ન હોવાથી અતાત્વિક ધર્મસંન્યાસ છે એવો અર્થ પણ ઘટી જાય છે...
સમાધાન - આ શંકા પણ યોગ્ય નથી, કારણકે દીક્ષા જીવનમાં પણ પ્રતિક્રમણ, પડિલેહણ, ભિક્ષાટન વગેરે રૂપ પ્રવૃત્તિધર્મો હોય જ છે... વળી એ પણ ક્ષમાદિ સૂક્ષ્મધર્મોની અપેક્ષાએ તો પૂલપ્રવૃત્તિ રૂપ જ છે. જેમ ક્ષાયોપથમિક ક્ષમાદિ બધા જ ધર્મોનો સંન્યાસ તાત્વિક સામર્થ્યયોગમાં અભિપ્રેત છે. એમ પ્રસ્તુત અતાત્ત્વિક સામર્થ્યયોગમાં પ્રવૃત્તિરૂપ બધા જ ધર્મોનો સંન્સાય અભિપ્રેત છે, પૂજા-પૌષધ વગેરે અમુક પ્રવૃત્તિધર્મોનો જ નહીં. એટલે જ સ્થાનઊર્ણ-અર્થ-આલંબન અને અનાલંબન... આ પાંચયોગમાં પ્રથમ બે ક્રિયારૂપ હોવાથી કર્મયોગ છે, છેલ્લા ત્રણ સાક્ષાત્ જ્ઞાનરૂપ હોવાથી જ્ઞાનયોગ... એવી વિવેક્ષા હોવાથી દેશવિરતને જ્ઞાનયોગ પણ માનેલ છે ને સર્વવિરતને ક્રિયા(કર્મ)યોગ પણ માનેલ છે. દેશવિરતિમાં માત્ર પ્રવૃત્તિરૂપ ક્રિયાયોગ જ હોય ને એનો સંન્યાસ થઈ પ્રવ્રજ્યામાં માત્ર જ્ઞાનયોગ જ હોય એવું કહેલ નથી. એટલે પ્રવૃત્તિરૂપ હોય તે ધર્મો એ ક્રિયાયોગ એવો અર્થ અહીં નથી એ સ્પષ્ટ છે.
શંકા - તો પછી અહીં ક્રિયાયોગ તરીકે શું લેવાનું છે? જેનો પ્રવ્રયાકાળે સંન્યાસ થાય ?
સમાધાન - અહીં પ્રવ્રયાને પ્રવૃત્તિસ્વરૂપધર્મના સંન્યાસરૂપ (અર્થાત્ ક્રિયાયોગના ત્યાગરૂપ) અને જ્ઞાનયોગના સ્વીકારરૂપ કહેલ છે. આમાં આશય એ છે કે ધર્મ ત્રણ પ્રકારે છે. ક્રિયાયોગરૂપ, જ્ઞાનયોગરૂપ અને સ્વભાવરૂપ. જ્ઞાનશૂન્ય કે જ્ઞાનના અપ્રાધાન્યવાળી
