________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૩
૧૧૨૫
કહેવાય છે. તેથી પ્રવ્રજ્યાનો સ્વીકાર ક્રિયાયોગરૂપ ધર્મના સંન્યાસ રૂપે ને જ્ઞાનયોગના સ્વીકારરૂપે કહેવાયેલ છે.
પોતાની ઇચ્છા-અનુકૂળતા મુજબ સાધના કરવી એના કરતાં જ્ઞાની ગુરુની આજ્ઞાના સંપૂર્ણ પારતન્ત્યને સ્વીકારવું ને જાળવવું એ અતિ અતિ કઠિન છે એ સમજી શકાય છે. આ અતિકઠિન સાધના જે તે જીવો કરી શકતા નથી. માટે જ આવી સાધના માટે આર્યદેશમાં ઉત્પન્ન થયેલ હોય વગેરે રૂપ અનેક શરતો જેનામાં જળવાયેલી હોય એવો ભવિરક્ત આત્મા જ પ્રવ્રજ્યાનો અધિકારી કહેવાયેલો છે. શ્રીધર્મબિંદુગ્રંથમાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજે કહ્યું છે કે - હવે પ્રવ્રજ્યા યોગ્ય જીવો કેવા હોય એ જણાવીએ છીએ - (૧) આર્યદેશમાં જન્મેલો હોય. (૨) વિશિષ્ટ જાતિ અને કુલથી યુક્ત હોય. (૩) ક્ષીણપ્રાયઃ કર્મ મળવાળો હોય. (૪) તેથી જ જે નિર્મળ બુદ્ધિવાળો હોય. તથા (૫) ‘મનુષ્ય ભવ દુર્લભ છે. જન્મ એ મરણનું કારણ છે. સંપત્તિઓ ચંચળ છે. આયુષ્ય પ્રતિક્ષણ ક્ષીણ થઇ રહ્યું હોવાથી પ્રતિક્ષણ આવીચિ મરણ છે. ભોગસુખનો વિપાક પરિણામ દારુણ છે’ – આ પ્રમાણે સંસારની નિર્ગુણતાને જેણે જાણેલી હોય (૬) તેથી જ જે સંસારથી વિરક્ત હોય. (૭) અતિ અલ્પ કષાયવાળો હોય. (૮) જેનું હાસ્ય-નિદ્રા વગેરે અલ્પ હોય. (૯) કૃતજ્ઞ હોય. (૧૦) વિનીત હોય. (૧૧) વ્રજ્યા પૂર્વે પણ રાજા, મંત્રી, નગરલોક વગેરેને અત્યંત માન્ય હોય. (૧૨) સ્થિર હોય (૧૩) કલ્યાણકારી અંગોપાંગવાળો હોય. (૧૪) શ્રદ્ધાસંપન્ન હોય. (૧૫) સ્થિર હોય તથા (૧૬) દીક્ષા લેવા માટે સામે ચાલીને જે સમર્પિત થઈને હાજર થયેલ હોય. જે આવો ન હોય તે જ્ઞાનયોગને આરાધી શકતો નથી. અને જે આવો હોય છે તે ન આરાધે એવું બનતું નથી. આ વાતને બરાબર વિચારવી, કારણકે આ વાત આગમમાં કહી છે, અને આગમ એ સર્વશ વચનરૂપ હોવાથી અનિરૂપિતાર્થ હોતું નથી.
