________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૧
૧૧૦૩ વિધિપાલનનો આગ્રહ રાખો છો? જાવ હું તો ઉધું જ કરવાનો... અવિધિ જ કરવાનો... મને શું થવાનું છે ?” આવા બધા વિપરીત પરિણામથી જે અન્યથાત્વ કરે તે આકુષ્ટિજન્ય જાણવું.
આમાંથી દર્પ અને આકુટ્ટિજન્ય અવિધિદોષ સાનુબન્ધ હોય છે. (એ પણ પાછળથી તીવ્ર પશ્ચાત્તાપ-પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાથી નિરનુબન્ધ બને છે અને નષ્ટ પણ થઈ શકે છે તે જાણવું.) પણ એ ન કરવામાં આવે તો અવિવિદોષ સાનુબંધ હોવાથી ઉત્તરોત્તર વધતો જાય છે. એટલે શાસ્ત્રયોગ તરફ આગળ વધવાની તો કોઈ સંભાવના હોતી નથી. ઇચ્છાયોગ તો એ છે જેને વારંવાર સેવવાથી જીવ શાસ્ત્રયોગ તરફ આગળ વધતો જાય. માટે દર્પ કે આકુટ્ટિથી થયેલ અનુષ્ઠાન એ ઇચ્છાયોગ પણ નથી.
સામાન્યથી હંમેશા શાસ્ત્રવિહિત અનુષ્ઠાન કરનાર (અર્થાત્ શાસ્ત્રયોગ જાળવનાર) સાધક પ્રબળ કારણે જયણાપૂર્વક જે અપવાદ સેવે છે તે અપવાદપદે શાસ્ત્રવિહિત જ હોવાથી અથવા તેવી કારણિક અવસ્થામાં યથાશક્તિ જ હોવાથી શાસ્ત્રયોગ જ છે, ઇચ્છાયોગ નથી. વળી જે અન્યથાત્વ છે તે પ્રમાદજન્ય ન હોવાથી પણ એ ઇચ્છાયોગ નથી. એ જ રીતે અનાભોગ અને સહસાત્કારમાં પણ એ પ્રમાદજન્ય ન હોવાથી અનુષ્ઠાન “ઇચ્છાયોગ' નથી. આ બન્ને આગારરૂપે સર્વત્ર હોવાથી પચ્ચખાણની જેમ અનુષ્ઠાન પણ અભંગ રહેતું હોવાથી “શાસ્ત્રયોગ બનવામાં કશો વાંધો નથી.
શંકા - શાસ્ત્રોક્ત વિધિ જાળવવાની શક્તિ હોવા છતાં વિધિ જળવાતી નથી... તો એને શાસ્રયોગ કેમ કહેવાય ?
સમાધાન - તમારી વાત સાચી છે. છતાં અનાભોગસહસાત્કારને ટાળવાની શક્તિ નથી. એટલે એના પ્રભાવે જે-જેવું થઈ રહ્યું છે એ પણ યથાશક્તિ બનવાથી શાસ્ત્રયોગ હોવામાં કશો વાંધો નથી.
