________________
બત્રીશી-૧૮, લેખાંક-૧૦૦
૧૦૯૫ પ્રીતિવાળી હોય, વિધિનું પાલન કરનારા પ્રત્યે બહુમાનાદિગર્ભિત પરિણામને ધારણ કરનારી હોય તથા પોતાના ઉલ્લાસ પ્રમાણે થોડો ઘણો પણ પ્રયત્ન કરાવે ને આગળ વધતાં વધતાં યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરાવે એવા વિશિષ્ટ પરિણામને ધારણ કરનારી હોય. •
અંગસાકલ્ય (= કારણસામગ્રીની પરિપૂર્ણતા) હોય અને વયંતિશય હોય.. આ બે કારણે યથાવિહિતપણે = શાસ્ત્રવિધાનનું જરાય ઉલ્લંઘન ન થાય એ રીતે ઉપશમની પ્રધાનતાપૂર્વક થતું અધ્યાત્માદિયોગોનું સેવન એ અધ્યાત્માદિ યોગનો પ્રવૃત્તિભેદ છે.
પ્રવૃત્તિભેદની જેમ જ સર્વત્ર ઉપશમપ્રધાનપણે થતું અધ્યાત્માદિનું સેવન જો જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ વિજ્ઞસ્વરૂપ બાધકની ચિન્તારહિત પણે થતું હોય તો એ અધ્યાત્માદિયોગનો સ્થિરતાભેદ છે. પ્રવૃત્તિભેદ બાધકચિન્તાથી સહિત હોય છે જ્યારે આ બાધક ચિન્તાનો પ્રતિઘાત થવાથી કે વિશેષ પ્રકારની વિશુદ્ધિવશાત્ બાધક ચિન્તા ઊભી જ થતી ન હોવાથી બાધક ચિંતારહિત હોય છે.
અધ્યાત્મ-ભાવના વગેરે પોતાનામાં વિશેષ પ્રકારના ઉપશમ વગેરે ફળને ઉત્પન્ન કરે અને એની સાથે જ જેઓ અધ્યાત્માદિ યોગથી શૂન્ય છે એવા પણ સ્વસંનિહિત જીવોમાં તે અધ્યાત્માદિની સિદ્ધિ કરવા દ્વારા પરગત સ્વસદશફળ સંપાદક બને અને એ રીતે પરાર્થ સાધક બને... આ કક્ષાએ પહોંચેલું અધ્યાત્માદિનું સેવન એ સિદ્ધિયોગ છે.
અધ્યાત્મ, ભાવના, ધ્યાન અને સમતા આ ચાર યોગો આ જ ક્રમમાં ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધ હોય છે. એટલે કે અધ્યાત્મયોગના જઘન્ય સ્થાન કરતાં ભાવનાયોગનું જઘન્યસ્થાન વિશુદ્ધ હોય છે. એના કરતાં ધ્યાનયોગનું જઘન્યસ્થાન વિશુદ્ધ હોય છે. એના કરતાં સમતાયોગનું જઘન્ય સ્થાન વિશુદ્ધ હોય છે. એમ, અધ્યાત્મયોગના
