________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૧
૧૦૯૯ પણ જે કરાતું નથી... એટલું કરવામાં પણ પ્રમાદ સેવાતો હોય તો અનુષ્ઠાન ઇચ્છાયોગ જાણવું. પ્રમાદ વધતો જાય તો જીવ યોગભ્રંશ તરફ આગળ વધતો જાય છે, અને પ્રમાદ ઘટતો જાય તો જીવ શાસ્ત્રયોગ તરફ આગળ વધતો જાય છે.
(૪) ઇચ્છાની પ્રધાનતા હોવા છતાં, માત્ર ઇચ્છા હોવી એ યોગ નથી. કારણ કે “મોક્ષનો હેતુભૂત વ્યાપાર એ યોગ' આવી વ્યાખ્યા હોવાથી ચૈત્યવંદનાદિ વ્યાપાર તો જોઈએ જ. તથા પ્રમાદની પરવશતા છે એટલે શાસ્ત્રમાં કહ્યા મુજબ ચૈત્યવંદનાદિ નથી થતું, પણ પોતાની જેવી જેટલી ઈચ્છા હોય એ મુજબ થાય છે. માટે પણ ઇચ્છાની પ્રધાનતા છે. એમાં પણ ઇચ્છા મુજબ વ્યાપાર તો જોઈએ
જ.
શંકા - પ્રતિક્રમણ વગેરે રૂપ મુખ્ય અનુષ્ઠાન પ્રમાદયુક્ત હોય, પણ એમાંના એકાદ કાઉસ્સગ્ન વગેરે રૂપ પેટા અનુષ્ઠાન બરાબર વિધિપૂર્વક કરવામાં આવેલ હોય તો એ પેટા અનુષ્ઠાન શાસ્ત્રયોગરૂપ બને ?
સમાધાન - આખું અનુષ્ઠાને જો ઇચ્છાયોગ છે તો એનું અવાંતર એકાદ અનુષ્ઠાન વિધિપૂર્ણ હોવા છતાં ઇચ્છાયોગ જ છે, શાસ્ત્રયોગ નથી. આમાં આવો આશય વિચારી શકાય છે કે
(૧) જે સામાન્યથી પ્રમાદવાળું જ અનુષ્ઠાન કરે છે એનો એવો જ ક્ષયોપશમ ઘડાય છે. એટલે એકાદ અંશ બાહ્ય પ્રયત્નથી સંપૂર્ણ વિધિપૂર્વક થાય તો પણ આંતરિક રીતે એ ઈચ્છાયોગપ્રાયોગ્ય ક્ષયોપશમથી જ જન્ય હોવાથી વસ્તુતઃ ઇચ્છાયોગ જ હોય છે.
શંકા - અંદર ઇચ્છાયોગ પ્રાયોગ્ય ક્ષયોપશમ જ હોય તો બહાર પ્રમાદશૂન્ય અનુષ્ઠાન થાય ? એ ક્ષયોપશમ પ્રમાદયુક્ત અનુષ્ઠાન જ ન કરાવે ?
