________________
૧૨
વૈરાગ્યકલ્પલતા ભાગ-૨ વળી, ભગવાનના શાસનની પ્રાપ્તિ પૂર્વે વિષયોમાં જ સુખબુદ્ધિ હોવાથી વિષયોની ઇચ્છાનું શમન થતું નથી તેથી તે જીવો સુધાથી આક્રાંત જ હોય છે. સર્વજ્ઞને પરમાર્થથી જાણનારા નહીં હોવાથી અનાથ છે. આથી જ જેઓને સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરીને વીતરાગ થવાને અનુકૂળ લેશ પણ વીર્ય નથી તેઓ સાક્ષાત્ ભગવાનની પૂજા કરતા હોય, સંયમના સ્થૂલ આચારો પાળતા હોય તોપણ સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરીને સર્વજ્ઞ તુલ્ય થવા યત્ન કરનારા નથી તેઓ અશરણ હોવાથી અનાથ જ છે. વળી, તેવા જીવો ક્વચિત્ સુંદર દેહવાળા હોય તોપણ દુષ્કૃતરૂપી ભૂમિમાં આળોટનારા હોવાથી તેઓનો મતિજ્ઞાનના ઉપયોગરૂપ અંતરંગ દેહ દલિત અંગવાળો છે–ખરડાયેલા અંગવાળો છે.
વળી તેવા જીવો કર્મરૂપી ધૂળથી ખરડાય છે તેથી અસુંદર દેહવાળા જ છે. વળી મોહરૂપી ભાવોથી આકુળ હોવાને કારણે ચીંથરાં જેવાં વસ્ત્રોવાળા હોવાથી ચારિત્રીઓને માટે નિંદાનું સ્થાન છે. ચારિત્રીઓ કેવી નિંદા કરે છે તે સ્પષ્ટ કરે છે.
આ જીવની પુરુષકારતા કેવી છે કે જે કેવલ પાપબંધનું જ કારણ બને છે એ પ્રકારે ચારિત્રીઓ નિંદા કરે છે.
વળી, ભગવાનના શાસનની પ્રાપ્તિ પૂર્વે સંસારી જીવો વિષયોરૂપી કુત્સિત ભોજનની ઇચ્છાથી પીડાતા હોવાને કારણે ઊંચા જન્મની કે નીચા જન્મની પ્રાપ્તિરૂપ ઘરોમાં ભટકીને તે તે ભવના આયુષ્યરૂપી ભાજનમાં તુચ્છ એવી વિષયોની ભિક્ષાને પ્રાપ્ત કરે છે જેમાં આસક્ત થઈને સંસારની વૃદ્ધિ કરે છે.
આ રીતે ભગવાનના શાસનની પ્રાપ્તિ પૂર્વે સામાન્ય જીવો કે ભોગવિલાસ કરનારા જીવો ભિખારી તુલ્ય કેમ છે તે બતાવ્યું. હવે તેઓનું ચિત્ત કેવું છે ? તે બતાવે છે –
તે જીવોને ભોગવિલાસના કુવિકલ્પો થાય છે. પરલોક નથી, આત્મા નથી ઇત્યાદિ કુવિકલ્પો થાય છે. જેનાથી કોઈક રીતે કર્મની લઘુતાને કારણે તત્ત્વને અભિમુખ થાય તેવી સ્થિતિવાળાં કર્યો હોય તેનો નાશ થાય છે. કુવિકલ્પોથી તેનું તત્ત્વને અભિમુખ થયેલું સુંદર ચિત્ત જર્જરિત થાય છે. ક્વચિત્ કુવિકલ્પો ઉત્પન્ન કરે તેવા ગ્રંથો ભણવાથી પણ તેઓની તત્ત્વને અભિમુખ થાય તેવી
