________________
દ્વિતીય સ્તબક,બ્લોક-કપથી ૧૨૩ ઇત્યાદિ વર્ણન ગુરુ કરે છે જે યોગ્ય જીવોને કંઈક રોચક લાગવા છતાં દૃષ્ટ સુખનો ત્યાગ કરીને અદૃષ્ટ સુખની અર્થિતા તે જીવોમાં પ્રગટ થતી નથી. તેથી તત્ત્વને સ્પર્શે તે રીતે તે જીવો શ્રવણની પ્રવૃત્તિ કરતા નથી, ત્યારે ગુરુ તેવા જીવોને તત્ત્વના શ્રવણને અભિમુખ કરવા માટે કામપુરુષાર્થને અને અર્થપુરુષાર્થને માનનારા જીવો કામનું અને અર્થનું સ્વરૂપ કઈ રીતે વિચારે છે ? તે બતાવે છે અને જીવને સ્વાભાવિક રીતે અર્થ-કામ પ્રત્યે આકર્ષણ છે તેથી તેવા જીવો એકદમ ઉપયોગપૂર્વક ઉપદેશને શ્રવણ કરે છે. જોકે તે શ્રવણમાં કામ પ્રત્યે અને અર્થ પ્રત્યે જ તે જીવોનો રાગ વૃદ્ધિ પામે છે તોપણ શ્રવણને અભિમુખ થયા પછી ધર્મનું પણ તે રીતે શ્રવણ કરશે ત્યારે તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થશે તેવો નિર્ણય થવાથી સુગુરુ યોગ્ય જીવોને આ રીતે ધર્મશ્રવણને અભિમુખ કરે છે.
વળી, જ્યારે યોગ્ય જીવો અર્થ-કામના વર્ણનથી શ્રવણને અભિમુખ બને છે ત્યારે સુગુરુ કહે છે કે કામ અને અર્થની પ્રાપ્તિનો હેતુ પણ ધર્મ જ છે અને ધર્મનો અને અધર્મનો અપલાપ ન થઈ શકે તેવી અનુભવ અનુસાર યુક્તિઓ બતાવે છે અને કહે છે કે જીવને જે કંઈ પ્રતિકૂળ ભાવો છે તેનું કારણ અધર્મ છે અને જીવને જે કંઈક અનુકૂળ ભાવો છે તેનું કારણ ધર્મ છે. તે વચનો યુક્તિથી સાંભળે છે ત્યારે તે જીવમાં સંસારના સુંદર ભાવોની ઇચ્છા વિદ્યમાન છે તેથી સુંદર ભાવો પ્રત્યે આકર્ષણને કારણે તેના ઉપાયભૂત ધર્મને જાણવાની ઇચ્છા થાય છે તેથી પ્રશ્ન કરે છે કે અર્થ અને કામ જગતમાં પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, ધર્મ કેમ દેખાતો નથી ? તેના સમાધાન અર્થે ગુરુ ધર્મ કઈ રીતે પ્રત્યક્ષ છે ? તે બતાવવા અર્થ કહે છે – ધર્મ હેતુથી, સ્વભાવથી અર્થાત્ સ્વરૂપથી અને કાર્યથી ત્રણ ભેજવાળો છે. વળી ધર્મનો હેતુ સદ્અનુષ્ઠાનો છે જે વ્યક્તરૂપે બધાને દેખાય છે. અર્થાત્ જેઓ સ્વભૂમિકાનુસાર ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે તે વખતે ચિત્ત કંઈક શાંત બને છે અને તે શાંત ચિત્તથી યુક્ત એવી ઉચિત પ્રવૃત્તિ ધર્મનો હેતુ છે. અને તેનાથી જીવમાં સ્વભાવ રૂપ બે પ્રકારનો ધર્મ પ્રગટે છે. ૧) સાશ્રવધર્મ અને ૨) નિરાશ્રવધર્મ. જે ધર્મ વિશિષ્ટ જ્ઞાનવાળા સાક્ષાત્ જોઈ શકે છે, સામાન્ય છબસ્થ જીવો અનુમાનથી તેને જાણી શકે છે; કેમ કે સાશ્રવધર્મ પુણ્યબંધ સ્વરૂપ છે જેનું કાર્ય જગતના જીવોમાં સ્પષ્ટ દેખાય છે, તેથી જગતના જીવોને જે કંઈ સુંદરતા મળી છે તેનું કારણ સાશ્રવધર્મ છે. વળી, નિરાશ્રવધર્મ
