________________
૧૧૮
વૈરાગ્યકલ્પલતા ભાગ-૨ ગુરુ તેના મનુષ્યના આયુષ્યરૂપ ભાજનને તીવ્ર સંવેગપૂર્વક આજન્મના આલોચન રૂપ પાણીથી સ્વચ્છ કરે છે જેથી સંવેગપૂર્વક જન્મથી માંડેલાં સર્વ પાપોને નિવેદન કરીને તે મહાત્મા નિષ્પાપ ચિત્તવૃત્તિવાળા બને છે. આ રીતે આયુષ્યરૂપી ભાજનને તે મહાત્મા આલોચન દ્વારા સ્વચ્છ કરે છે. ll૨૩૯-૨૪ના શ્લોક :
आलोचनाख्यसलिलक्षालनमाहात्म्यतश्च तत्पात्रम् ।
जातं तपनीयमयं, वाक्पारे दिव्यवस्तुगुणः ।।२४१।। શ્લોકાર્ચ -
અને આલોચન નામના પાણીના ક્ષાલનના માહાભ્યથી તે પાત્ર સુવર્ણમય થયું. વાણીરૂપી સમુદ્રમાં દિવ્ય વસ્તુનો ગુણ છે.
આલોચના ગ્રહણ કરવાની ક્રિયારૂપ પાણીમાં જે પશ્ચાત્તાપરૂપ દિવ્ય વસ્તુ છે તેના બળથી લોહય એવું પાત્ર સુવર્ણમય થયું. ર૪ના શ્લોક :
अन्यदसंयमजीवितमन्यच्च वदन्ति संयमायुष्कम् ।
इति गृहियतिवरभिक्षाभाजनभेदः समयसिद्धः ।।२४२।। શ્લોકાર્ચ -
અન્ય અસંયમ જીવિત=ગૃહસ્થનું જીવન, અને અન્ય સંયમાયુષ્ક કહે છેઃશિષ્ટપુરુષો કહે છે એથી ગૃહસ્થના અને શ્રેષ્ઠ યતિના ભિક્ષાના ભાજનનો ભેદ સમયસિદ્ધ છે.
પૂર્વ ગાથામાં કહ્યું કે આયુષ્યરૂપી દેહ પૂર્વમાં લોખંડ હતું તે આલોચના કાળમાં વર્તતા પશ્ચાત્તાપના બળથી સુવર્ણમય બન્યું. કેમ સુવર્ણમય બન્યું ? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે – ગૃહસ્થઅવસ્થામાં અસંયમ જીવિત આયુષ્ક છે. તેથી લોખંડ જેવું તે આયુષ્ય છે. અને દિવ્યવસ્તુના સંયોગથી આત્મામાં જે સંયમનો પરિણામ પ્રગટ્યો તે વીતરાગ તરફ જનારી પરિણતિ સ્વરૂપ હોવાથી અન્ય પ્રકારનો છે તેથી ગૃહસ્થનું આયુષ્યરૂપી ભાજન લોખંડ જેવું હોવાથી
