________________
૧૨૬
વૈરાગ્યકલ્પલતા ભાગ-૨
માન, સન્માનાદિ ભાવોને સ્પર્શે તેવું ચિત્ત બને છે.
વળી જાગ્યા પછી ગારવરૂપ ફલ તેને અપૂર્વ જણાય છે તેથી પોતાની ઋદ્ધિ પ્રત્યે આસક્તિનું આસ્વાદન કરીને સંયમની ક્રિયામાં તે મહાત્મા પ્રયત્નવાળા થયા. પરંતુ ચિત્તમાં માન, ખ્યાતિનો ગારવ સ્પર્શેલો હોવાથી પ્રકુપિત તાલ જેવો ઉન્માદ તેમના મતિજ્ઞાનરૂપ શરીરમાં પીડા કરતો હતો તેથી, જવરથી=માન સન્માનના જ્વરથી, મતિજ્ઞાનના ઉપયોગરૂપ શરીર જર્જરિત થયું. મન માન,
ખ્યાતિ આદિ મૂર્છારૂપ કૂવામાં મગ્ન થયું. તેથી સંયમની ક્રિયામાં પણ પ્રથમથી યુક્ત ચિત્ત પ્રવર્તતું નથી. આવી સ્થિતિ જોઈને ધર્મબોધકરને ચિંતા થઈ. Il૨પ૩થી ૨૫૮II
શ્લોક :
पृष्टं रोगनिदानं, तेनोपेक्षागतं न तत्प्रोक्तम् ।
विषफलभुक्तिर्गुरुणा, ज्ञाता मतिनाडिकागत्या ।।२५९।। શ્લોકાર્થ :
રોગનું કારણ પુછાયું=ભાવરોગ કેમ થયો તે ધર્મબોધકર વડે પુછાયું, તેના વડે પ્રસ્તુત જીવ વડે, ઉપેક્ષાગત એવું તે=પોતે ગારવણલ વાપર્યું છે તેનું ગુરુ આગળ પ્રકાશન કરવા પ્રત્યે ઉપેક્ષાના પરિણામવાળું એવું તે, કહેવાયું નહીં. વિષફલની ભક્તિ ગુરુ વડે મતિરૂપી નાડિકાગતિથી જણાઈ.
પ્રસ્તુત જીવ વિધિપૂર્વક ક્રિયા કરે છે છતાં વિશેષ પ્રકારનો ઉપશમ ક્રિયાથી થતો નથી પરંતુ ચિત્ત ભાવથી કષાયોના સંસ્પર્શવાળું હોવાને કારણે શાંત રસને સ્પર્શતું નથી. તે રોગને જોઈને ગુરુએ કારણ પૂછ્યું અને પ્રસ્તુત જીવને પોતે માનકષાયને કંઈક સ્પર્યો છે તે કહેવાનો અધ્યવસાય નહીં હોવાથી કીધું નહીં પરંતુ ગુરુ શિષ્યના અધ્યવસાયની વૃદ્ધિને સદા જોનારા છે અને વર્તમાનની ક્રિયાથી શાંત રસની વૃદ્ધિ નહીં થતી જોઈને શિષ્યની મતિરૂપી નાડીની ગતિથી જાણ્યું કે આ જીવને માન-ખ્યાતિનો સ્પર્શ થયો છે. આથી વિધિયુક્ત ક્રિયા કરવા છતાં વિશેષ ઉપશમ ભાવ સ્પર્શતો નથી. પરપલાં
