________________
દ્વિતીય સ્તબક/શ્લોક-૨૬૫થી ૨૭૧
૧૩૧ તે ક્ષમાદિ ભાવોને પ્રકૃતિરૂપે કરવાની પરિણતિ તે જીવમાં પ્રગટે છે. વચનક્રિયાના પ્રકર્ષના આશ્રયથી તે જીવ અસંગ ક્રિયામાં લબ્ધ રસવાળો બને છે.
જે મહાત્મા સ્કૂલના વગર ભગવાનના વચનાનુસાર સર્વ ક્રિયાઓ કરી શકે છે તેમાં વચનક્રિયાનો પ્રકર્ષ વર્તે છે જેના બળથી ધર્મક્ષમારૂપ અસંગ ક્રિયામાં તે જીવને બલવાન રસ ઉત્પન્ન થાય છે, કેમ કે જીવની પ્રકૃતિરૂપ ક્ષમાદિ ભાવો થાય તો જ પ્રકર્ષને પામીને તેનાથી વીતરાગતાની પ્રાપ્તિ થાય. આ રીતે અસંગક્રિયાને અભિમુખ જતું તે મહાત્માનું ચિત્ત હોવાથી કષાયોથી ઉત્પન્ન થયેલા કર્મોરૂપી મલનો અપગમ થાય છે અને તે મહાત્મા અસંગક્રિયાને પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે અસંગક્રિયાના બળથી સર્વાર્થ સિદ્ધ કરતાં પણ અધિક સુખને પ્રાપ્ત કરે છે. ત્યારપછી વિશેષ શુદ્ધિ થવાથી ઉપશમનું વિશેષ સુખ થાય છે જે શુક્લ સ્વરૂપ છે, ત્યારપછી શુક્લ આભિજાત્ય થાય છે જે શ્રેણી ઉપર ચઢવાને અત્યંત અભિમુખ પરિણતિ સ્વરૂપ છે. તે વખતે તે મહાત્મા ખેદ, ઉદ્વેગ આદિ ક્રિયાઓના આઠ દોષો છે જે સામાન્ય જીવો ધર્મઅનુષ્ઠાનકાળમાં કરતા હોય છે તેથી પૃથકુ ચિત્ત સ્વરૂપ છે તેવા આઠ પૃથકુ ચિત્તોથી મુક્ત બને છે જેથી આઠ અંગોને ધારણ કરનાર બને છે. જેના કારણે તે મહાત્માના માનકષાય, કામ, મોહ, મત્સર, રોષ, વિષાદાદિ દોષો સતત ક્ષીણ, ક્ષીણતર થાય છે.
જો કે આત્મામાં અનાદિથી તે દોષના આપાદક સંસ્કારો દૃઢ થયેલા છે છતાં અસંગ અનુષ્ઠાવાળા ચિત્તને કારણે તે દોષના સંસ્કારો ઉત્થિત થતા નથી પરંતુ વિરુદ્ધ ભાવોથી સતત ક્ષીણ થાય છે.
વળી, તે વખતે તે મહાત્માનું ચિત્ત સમભાવવાળું છે તેથી અરણ્યમાં અને લોકોથી આકુલ એવા નગરોમાં સમાન છે. સુવર્ણ અને તૃણમાં, શત્રુ અને મિત્રમાં તે મહાત્માનું ચિત્ત સમાન છે. આ રીતે સમભાવની પરિણતિવાળા તે મહાત્મા પ્રથમ ભૂમિકામાં સ્થિરા દૃષ્ટિનો વિસ્તાર કરે છે, ત્યારપછી કાંતા દૃષ્ટિને પ્રાપ્ત કરીને વિસ્તાર કરે છે ત્યારપછી પ્રજાને પ્રાપ્ત કરીને વિસ્તાર કરે છે, ત્યારપછી પરા દૃષ્ટિને પ્રાપ્ત કરીને વિસ્તાર કરે છે. ત્યારે તે મહાત્મા ધર્મધ્યાનમાં અભિરતવાળા હોય છે. અને શુક્લધ્યાનને પ્રાપ્ત કરવા અર્થે એકતાન મનવાળા હોય છે. તે વખતે તે મહાત્માનું ચિત્ત આત્માના નિરાકુલ સ્વભાવ રૂપ સંયમમાં સુલીન થયેલું પણ શ્લેષવાળું હોય છે સંયમમાં જ તે
