________________
૭૧
દ્વિતીય સ્તબકશ્લોક-૧૨૪થી ૧૪૪ પ્રશમાદિ ભાવો પ્રગટે છે, તેનાથી સમ્યત્ત્વનો નિર્ણય થાય છે. આ પ્રકારે શ્રોતાની બુદ્ધિ અનુસાર ગુરુના ઉપદેશને સાંભળીને મોહનો ક્ષયોપશમ થવાથી જીવનો ઉન્માર્ગ નાશ પામે છે, જે આચાર્ય વડે બળાત્કારે તીર્થનું પાણી પિવડાવવા તુલ્ય છે; કેમ કે ધર્મને અભિમુખ મકનું ચિત્ત ન હતું, છતાં અર્થ-કામના માહાભ્યને બતાવીને શ્રવણને અભિમુખ કરીને ધર્મશ્રવણને અભિમુખ ચિત્ત કર્યું, તે વિશિષ્ટ પ્રયત્નથી તીર્થના પાણીના પાનતુલ્ય છે. ઉન્માર્ગ નાશ થવાને કારણે તે દ્રમુકને માહાત્મા તત્ત્વને બતાવનારા છે તેવો સ્થિર નિર્ણય થાય છે, તેથી જ પૂર્વમાં જે ઠગનારાની બુદ્ધિથી પોતે તેમની કલ્પના કરેલ તેનો પશ્ચાત્તાપ તે દ્રમુકને થાય છે.
વળી, દેવ, ગુરુ, ધર્મના વિષયમાં અભિનિવેશ થાય છે અર્થાત્ આ તત્ત્વ છે તેવી બુદ્ધિ થાય છે, ધન, સ્ત્રી આદિમાં તત્ત્વબુદ્ધિ નાશ થાય છે. તેથી તે જીવમાં બે પ્રકારના કુવિકલ્પો નાશ પામે છે. ૧) કુતીર્થિકોના કે પાસત્યાદિના પરિચયથી સંસ્કારો પડેલા તેનાથી જે કુવિકલ્પો થતા હતા તે સર્વ શાંત થાય છે; કેમ કે દેવ, ગુરુ અને ધર્મના સ્વરૂપનો સ્પષ્ટ યથાર્થ નિર્ણય થયેલ છે. વળી, અશકનીય એવા સાધુમાં શંકાદિ રૂપ જે સહજ કુવિકલ્પો થતા હતા, તે પણ ગુરુ વડે અપાયેલા દેવ, ગુરુના સ્વરૂપથી નિવર્તન પામે છે; કેમ કે નિઃસ્પૃહી મુનિઓ જ તેને ગુરુ દેખાય છે. આમ છતાં અપ્રત્યાખ્યાની, પ્રત્યાખ્યાનાદિ કષાયોનો ક્ષયોપશમ નહીં થયેલો હોવાથી ધનવિષયાદિમાં મૂચ્છ દિગ્મોહ જેવી નિવર્તન પામતી નથી અર્થાત્ જેમ દિશામાં મોહ પામેલો જીવ સદ્ દિશામાં જઈ શકતો નથી તેમ તત્ત્વનો બોધ થવા છતાં સંપૂર્ણ નિઃસંગ એવા મુનિભાવને અભિમુખ જવા ચિત્ત બનતું નથી, તેથી ધનવિષયાદિમાં તત્ત્વબુદ્ધિ નહીં હોવા છતાં, ધનવિષયાદિમાં મૂચ્છ દૂર થતી નથી.
વળી ધનવિષયાદિની મૂર્છાના વશથી શાસ્ત્રના અર્થને જાણનારો પણ મૂર્ખની જેમ ધનવિષયાદિમાં યત્ન કરે છે; કેમ કે શાસ્ત્ર અસંગમાં યત્ન કરવા પ્રેરણા કરે છે, છતાં ધનવિષયાદિની મૂચ્છ ધનવિષયાદિમાં યત્ન કરાવે છે. તેથી ધર્મબોધકર તેના સદ્વર્યને ઉલ્લસિત કરવા અર્થે કહે છે. મારી દયા વડે તને પરમાત્ર અપાય છે છતાં કેમ ગ્રહણ કરતો નથી ? અર્થાત્ સ્વયં તું અસંગમાં જવા સમર્થ નથી તોપણ ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા પણ અસંગમાં જવાનું છોડીને
