________________
૧૦૮
વૈરાગ્યકાલતા ભાગ-૨
શ્લોકાર્ચ -
ચરણસુખાશા-ચારિત્રના પરિણામરૂપ સુખાસિકા થઈ. શરીર, વાણી અને મનની વ્યથા નિરનુબંધ થઈ. આને=પ્રસ્તુત જીવને, અહિતમાં= ભોગના સેવનમાં, ગૃદ્ધિનો અભાવ હોવાથી બીભત્સ સ્વરૂપ નષ્ટ થયું.
સબુદ્ધિના પ્રસાદથી ચિત્ત ભોગમાં અસંશ્લેષવાળું થયું અને અનુષ્ઠાનમાં ગાઢ આસક્ત ચિત્ત થયું. તેથી ચારિત્રનું સુખ ઉત્પન્ન થયું=ઉપશમ-ભાવનું સુખ ઉત્પન્ન થયું અને ભોગમાં સંશ્લેષને કારણે જે શરીરની, વાણીની અને મનની વ્યથા પૂર્વમાં હતી તે વ્યથા ઇન્દ્રજાળ જેવું ભોગનું સુખ છે તેમ જણાવાથી ઉત્તરોત્તર અલ્પ, અલ્પતર થાય તેવી ક્ષીણ શક્તિવાળી થઈ પરંતુ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામે તેવી અનુબંધવાળી નાશ પામી. અહિત એવા ભોગાદિમાં વૃદ્ધિનો અભાવ થવાથી ભોગમાં સંશ્લેષની પરિણતિવાળું આત્માનું બીભત્સ સ્વરૂપ નષ્ટ થયું. ર૨૧TI શ્લોક :
सद्बुद्धेः सानिध्यात्, कदनभुक्तौ स लज्जते बाढम् ।
हतदोषकामचारस्तदसौ जातः सदाचारः ।।२२२।। શ્લોકાર્ધ :
સબુદ્ધિના સાન્નિધ્યથી કદન્નના ભોજનમાં તે ગાઢ લજ્જા પામે છે. તે કારણથી હણાયેલા દોષ અને હણાયેલા કામના આચારવાળો એવો આ=પ્રસ્તુત જીવ, સદાચારવાળો થયો.
જીવને સદ્ગદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે ભોગોની ચેષ્ટા અત્યંત લજ્જનીય જણાય છે તેથી પ્રાયઃ ભોગની પ્રવૃત્તિ કરતો નથી, ક્વચિત્ કંઈક ઇચ્છાથી તે ભોગની પ્રવૃત્તિ કરે છે ત્યારે તે ભોગની પ્રવૃત્તિ પણ તેને લજ્જાસ્પદ જણાય છે. જેમ શિષ્ટ પુરુષને કોઈક કારણથી મૃષા બોલવું પડે ત્યારે લજ્જા આવે છે તેમ બુદ્ધિવાળા જીવોને ભોગની પ્રવૃત્તિમાં કુત્સિતતાનો બોધ હોવાથી લજ્જા આવે છે. તેથી ભોગમાં સંશ્લેષરૂપ દોષ અને ઇચ્છા પ્રમાણે ભોગમાં પ્રવૃત્તિ કરવા રૂપ આચારો નાશ પામે છે તેથી બુદ્ધિવાળો જીવ સદાચારો અત્યંત દઢ પ્રણિધાનપૂર્વક સેવે છે. ૨૨રા
