________________
પ૯
દ્વિતીય સ્તબક/શ્લોક-૧પથી ૧૨૩ શ્લોકાર્ચ -
શાસ્ત્રના અનુભવના જ્ઞાનથી ત્રણેય પણ આ અહીં=સંસારમાં, જોતા પણ પુરુષને શું જોવાયું નથી ? અર્થાત્ ત્રણેય પ્રકારના ધર્મો અને તેનાં કાર્યો જોવાયાં છે તેથી જગત આખું પ્રત્યક્ષ છે. હું જોઉં છું એ પ્રકારના અભિલાપમાં ખરેખર વિષયતાભેદ તંત્ર છે કારણધર્મ હું જોઉં છું, કાર્યધર્મ અમારા જેવાને અનુમેય છે. અને કાર્યધર્મ બધા આત્મામાં સ્પષ્ટ છે એમ કહીને કારણધર્મ અને કાર્યધર્મ અમે જોઈએ છીએ એ પ્રકારના અભિલાપમાં કારણ છદ્મસ્થની વિષયતાનો ભેદ છે. અર્થાત્ સામાન્ય છદ્મસ્થ જીવ સ્વરૂપધર્મને અનુમાનનો વિષય કરી શકે છે, પ્રત્યક્ષનો વિષય કરી શકતો નથી એ રૂપ વિષયતાનો ભેદ છે. II૧૨૩. ભાવાર્થ
વળી, આ જીવ માર્ગાનુસારી ભદ્રક ભાવને કારણે કર્મવિવરથી ભગવાનના શાસનને પામેલો છે. તેથી તેના ઉપર ભગવાનની દૃષ્ટિ પડી છે તે ધર્મબોધકર આચાર્ય જુએ છે અને વિચારે છે કે જેઓએ ભૂતકાળમાં ઘણા ગુણો કેળવ્યા છે અને ભગવાનના શાસનને આ ભવમાં પામે છે ત્યારે શીધ્ર જ ગુણથી સમૃદ્ધ બને છે, જેમ વિમલકુમાર ભગવાનની મૂર્તિને જોઈને જ ભગવાનના ધર્મને પામે છે ત્યારે સંયમ ગ્રહણ કરવાના ઉત્તમ પરિણામને સ્પર્શે છે. જ્યારે આ જીવ તો હજી પણ બીભત્સ દેખાય છે. આ પ્રકારનો વિચાર ગુરુને કેમ આવે છે તેનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે. ભારેકર્મી જીવોના પૂર્વ-અપર વિરોધને કારણે ગુરુને આ પ્રકારનો વિચાર આવે છે. અર્થાત્ ક્ષણમાં તેને ધર્મનો પરિણામ થાય છે અને ભારે કર્મ હોવાને કારણે ક્ષણમાં તત્ત્વથી વિમુખ થાય છે તેમ દેખાય છે. તેથી ગુરુને થાય છે કે ભગવાનની દૃષ્ટિ આના ઉપર પડી છે તેથી આ યોગ્ય હોવો જોઈએ. વળી, યોગ્યતા જણાતી નથી તેથી તત્ત્વથી વિમુખ વર્તે છે. આ પ્રકારે વિચાર કર્યા પછી ગુરુ વિચારે છે કે આ જીવનો સ્વકર્મના વિવરથી પ્રવેશ થયો છે અને તત્ત્વની જિજ્ઞાસારૂપ મનપ્રસાદ થયો છે તેથી નક્કી છે કે આ જીવનું ભવિષ્યમાં ભદ્ર થનારું છે. ફક્ત અત્યારે કર્મના ઉદયને કારણે હજી વિશેષ તત્ત્વને પ્રાપ્ત કરવા તત્પર થતો નથી. તેથી તેની યોગ્યતાને
