________________
१२५ स्थापनपरम्पराविकारेणागतं तद् घृतगुडाद्यपि तं ज्ञेयम् । ननु घृतगुडयोः सम्बन्धिनां पाश्चात्यपर्यायान्तराणां योग्यं यद् दुग्धेक्षुरसादि यस्मिन् दिने स्थापितं तस्मिन्नेव जातावस्थान्तरं साधुना गृहीतं तस्य का वार्तेत्युच्यते। परम्परस्थापितयोग्यत्वात्तदपि परम्परस्थापितमेव। तदेवं घृतगुडादेढेऽपि स्थापने दुग्धेक्षुरसादीनां तु परम्परस्थापनैव ।
॥ परम्परस्थापनायाः संभवः ॥ कथं पुनः क्षीरादिद्रव्यपरम्परस्थापना सम्भवतीति चेदुच्यते । केनचित् साधुना कस्याश्चिद् गृहस्थ्याः पार्श्वे याचितं दुग्धं । तया च क्षणान्तरे दास्यामीति प्रतिज्ञातम् । साधुना त्वन्यत्र लब्धम् । ततो दुग्धसम्पत्तौ स तयोक्तो, यथा गृहाणेदं दुग्धं तेनोक्तं अन्यस्मिन् गृहे मयाऽन्यल्लब्धम् । किन्तु ग्लानादिकार्ये त्वदीयं दुग्धं ग्रहीष्ये एवमाकर्ण्य च सा ऋणभीतैव चिन्तयति यथा अद्य तावत् साधुर्न गृह्णाति दातव्यं चैतदस्मै अन्यथा साधुऋणं दुर्मोक्षमिह परत्र च भविष्यतीतश्च विनश्वरत्वादित्थमेव धर्तुं न शक्यते दुग्धं तत इदं दधि कृत्वा श्वो दास्यामीत्येवं विचिन्त्य स्थापयति क्षीरम् । ततो વગેરે રૂપે પરિણામ પામ્યા, અને સાધુએ ગ્રહણ કર્યા. તે અંગે શી વાત કરવી ? એટલે કે એને કઈ સ્થાપના કહેવી ?
જવાબ :- એમાં પરમ્પરસ્થાપનાની યોગ્યતા હોવાથી એને પણ પરમ્પરસ્થાપના કહેવાય છે. એટલે કે આમાં પર્યાયની પરંપરા થવાથી આને પણ પરમ્પરસ્થાપના જ કહેવાય. તેથી ઘી-ગોળની અનંતરપરંપર બંનેય સ્થાપના ઘટશે. જ્યારે દૂધ-ઈશુરસવિગેરેની પરંપરસ્થાપના જ ઘટશે.
પરંપરસ્થાપનાનો સંભવ . - પ્રશ્ન :- દૂધવગેરે દ્રવ્યોની પરમ્પરસ્થાપના શી રીતે સંભવે ?
જવાબ :- કોઈક સાધુએ કોઈક ગૃહીણી પાસે દૂધની યાચના કરી. તેણે થોડીવાર પછી આપવાનું કબુલ્યું.. એટલામાં સાધુને બીજે ક્યાંકથી દૂધ મળી ગયું. પછી તે ગૃહીણીએ સાધુને કહ્યું કે “લ્યો આ દૂધ.” સાધુએ કહ્યું “બીજાઘરેથી મને મળી ગયું છે, પરન્તુ ગ્લાન વગરેને માટે તમારું દૂધ ખપ હશે તો હું લઈ જઈશ.' આવું સાંભળીને તે ગૃહીણી આ દૂધ મેં સાધુને આપવાનું કબુલ્યું હોવાથી હું દેવાદાર બની છું એવી ગભરામણથી વિચારે છે કે “આજે તો સાધુ આ દૂધ ગ્રહણ કરતા નથી, પણ મારે તો આ દૂધ આમને = સાધુને આપવું જ પડશે. અન્યથા સાધુનું ઋણ આભવમાં કે પરભવમાં ફેડવું ભારે પડશે. વળી, આ બાજું આ દૂધ જલ્દી બગડી જવાના સ્વભાવવાળું-વિનશ્વર હોવાથી, જ્યાં સુધી સાધુ ન આવે ત્યાં સુધી લાંબા કાળ સુધી દૂધ રૂપેજ ધરી રાખી ન શકાય. માટે આનું દહીં કરીને આવતીકાલે આપી દઈશ.' આમ દૂધને સ્થાપી રાખે. પછી બીજે દિવસે સાધુને એ દહીં આપવા જતા સાધુએ ના લીધું. એટલે એ દહીંને છાશ-માખણ-ઘી રૂપે કરીને સ્થાપી રાખે. આ રીતે પરમ્પર સ્થાપના થઈ શકે છે. ઈશુરસ વગેરે દ્રવ્યોમાં પણ આ જ પ્રમાણે પરમ્પરસ્થાપના જાણવી. , તે ગૃહીણીએ દહીં પછીના જે કાંઈપણ પર્યાયો કર્યા જેમકે છાશ-માખણ-ઘી કે એ ઘીથી બનેલ મીઠાઈ વગેરે તેને જો ગૃહસ્થ આત્માર્થિત = પોતાના માટે કલ્પી લે તો સાધુ માટે એ શુદ્ધ = કથ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
