________________
४०५
म त्रिविधैषणादोषनिगमनं, गुरुदोषाऽल्पदोषज्ञानार्थमतिदेशश्च । व्याख्या- इत्यनेन प्रदर्शितप्रकारेण त्रिविधा त्रिभेदा गवेषणग्रहणग्रासभेदात् या एषणाऽऽहारशुद्ध्यशुद्धिपर्यालोचना। तस्या दोषा उद्गमोत्पादैषणासंयोजनादिरूपाः सप्तचत्वारिंशत् सङ्ख्या अशुद्धयः। अध्यवपूरकस्य किञ्चिन्मिश्रसाम्यान्मिश्रेऽन्तर्भावेन षट्चत्वारिंशत् सङ्ख्या वा त्रिविधैषणादोषास्ते लेशेन सझेपेण आगमस्यानतिक्रमेण । यथागमं तत्रागमः श्रुतं स पिण्डप्रस्तावान्नवमपूर्वगतश्रुतादिरूपोऽत्र सामान्येन सर्वोऽप्युपयोगी किन्तु प्रतिनियतो भिक्षादोषशोधकः पिण्डनियुक्त्यादिरूप एव प्रायो भिक्षाचर्योपयोगी अतः पिण्डनियुक्त्यादिशास्त्रानुसारत इत्यर्थः। अनेन स्वमनीषिकापरिहारेण शास्त्रस्याऽऽदेयतामाह । तथावृत्त्या निजमत्यनुसारेण यथावबोधं चेत्यपि व्याख्येयं । मयेत्यात्मनिर्देशः । अभिहिताः प्रतिपादिताः। ‘एसु' त्ति, चकाराध्याहारादेषु च प्रदर्शितोद्गमादिदोषेषु विषये। किमित्याह । अयमेतस्माद्दोषो गुरुश्च महान्, अयमेतस्माल्लघुश्चाल्पः कनीयानित्यर्थो गुरुलघू तद्रूपो विशेषो भेदो નૈન = સંક્ષેપથી, નહી નં = શાસ્ત્રને અનુસરીને, મા = મારા વડે, મદિયા = કહેવાયા, = એ દોષોમાં, ગુરુનવિસેર્સ = મોટા-નાનાદોષની વિશેષતા, સેવં ચ = અને બાકીનું, મુન્ન = જાણી લેવું, કુત્તા = સૂત્ર થકી../૧૦૦Iી
મૂળગાથા-ભાવાર્થ :- ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે ત્રણે પ્રકારની એષણા-ગવૈષણેષણા, ગ્રહણષણા અને ગ્રામૈષણાના દોષો સંક્ષેપથી પિંડનિર્યુક્તિઆદિ શાસ્ત્રોને અનુસરીને જણાવ્યા. આ દોષોમાં મોટા નાના દોષનો વિભાગ તથા દોષોના વિષયોમાં દષ્ટાંત, પ્રત્યાય અને અપવાદ વગેરે જે અત્રે ન જણાવવામાં આવેલા હોય તે બીજા સૂત્રોથી જાણી લેવા./૧૦Oા • ત્રણ પ્રકારના એષણાદોષોનું નિગમન અને ગુરુદોષ અને
અલ્પદોષને જાણવા વિશે અતિદેશ ૦. વ્યાખ્યાર્થ :- “' = ‘તિ = આ પ્રમાણે, ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે. તિવિદા' = ત્રિવિધા' = વૈષTI-પ્રદઔષUT' અને “ઝાવૈષT' - આ ત્રણ ભેદથી, સળવોસા' = “gષT-તોષ આહારની શુદ્ધિ અને અશુદ્ધિની વિચારણા રૂપ જે એષણા છે તેના ઉદ્ગમ-ઉત્પાદન-એષણા અને સંયોજનાદિ રૂપ ૪૭ દોષો છે.
અથવા, મિશ્રદોષની સાથે અધ્યવપૂરક દોષનું થોડુંક સામ્ય હોવાથી એને મિશ્રમાં ગણી લેવાય તો દોષની સંખ્યા ૪૬ થાય. આ જે ત્રણ પ્રકારના એષણાદોષો છે. તેઓને, “નૈસેળ' = “ર્તન' = સંક્ષેપથી, “નહીં' = “યથા' = આગમને ઓળંગ્યા વિના = આગમમાં કહ્યા પ્રમાણે, આગમ એટલે કે શ્રત. અહીં પિડની વાત ચાલતી હોવાથી તે આગમ એટલે કે નવમા પૂર્વની અંદર રહેલ શ્રુતાદિ. જોકે, સામાન્ય ધોરણે એ નવમા પૂર્વ અન્તર્ગત સમસ્ત શ્રુત ઉપયોગી છે. છતાંય ચોક્કસપણે ભિક્ષાદોષની શુદ્ધિને બતાવતું પિપ્પનિયુક્તિઆદિ રૂપ આગમ જ પ્રાયઃ ભિક્ષાચર્ચા માટે ઉપયોગી છે માટે પિણ્ડનિર્યુક્તિવગેરે શાસ્ત્રને અનુસાર, એમ “નદી નો અર્થ જાણવો. “નહીં કહેવા દ્વારા પોતાની બુદ્ધિને છોડીને શાસ્ત્રની આદયતા કહી છે. તથા, “શાસ્ત્રસાપેક્ષ વૃત્તિથી અવબોધ પ્રમાણે =
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
