________________
४०३
यदुक्तं, 'बलाविरोधि निर्दिष्टं ज्वरादौ लङ्घनं हितं । ऋतेऽनिलश्रमक्रोधशोककामक्षतज्वरात् ।।१ ।। तथा, मोहोदयेऽत्युत्कटकामपीडोद्भवे मैथुनविरतिरक्षणार्थं न जिमेत् । उपवासान् हि कुर्वतः कामः काममपक्रामति ।।२।। यदुक्तं, 'विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः । रसवजं रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा निवर्त्तते' ।।१।। इति । ___ ‘सयणमाइ'त्ति मोऽलाक्षणिकस्ततः स्वजनाद्युपस । तत्रोपसर्गः स्खलीकरणम्, स चानुकूलप्रतिकूलभेदात् द्विधा । तत्र मातापितृकलत्रादिस्वजनोपसर्गोऽनुकूलः । ते हि प्रव्रज्यामोचनाद्यर्थं कदाचिदुपतिष्ठन्ते। तत उपसर्गोऽयमिति मत्वा तत्र न जिमेत् । ते हि उपवासान् कुर्वन्तमवलोक्य तन्निश्चयावगमान्मरणादिभीतेर्वा प्रायस्ते मुञ्चन्ति । आदिशब्दात् प्रतिकूलोपसर्गे कुपितराजादौ न जिमेदिति । तथा प्राणिदया च तपश्च ते तथा । तद्धेतोस्तन्निमित्तं । तत्र प्राणिदयाहेतोः सत्त्वरक्षणाय जलवृष्टी, महिकापाते, सचित्तरजःपातादौ, प्रभूतश्लक्ष्णमण्डूकिकामसिकादिसत्वसमाकुलायामिलायां न जिमेत् किन्तु मेघवृष्ट्यादावुपवासं करोति येन भिक्षाटनादिजाताप्कायादिविराधना न स्यात् तथा तपोहेतोस्तपोऽर्थमेकद्व्याधुपवासकरणेन षण्मासान्तं यावत्तपाकुर्वतो न भोजनसम्भवः। इह तीर्थे उत्कृष्टतः वायुं छे , बलाविरोधि-निर्दिष्टं ज्वरादौ लड्यनं हितं। ऋतेऽनिलश्रम-क्रोध-शोक-काम-क्षतज्वरात् । ।
अर्थ :- वायु वि.२, श्रम = था, ओ५, शो, म भने धान त सिवायन ता वगैरेभा = 'बलाविरोधि' d शक्ति पहायती होय. तो खiuel = ७५वासा हितरी छ.
तथा, 'मोहुदये' = 'मोहोदये' = मति:21मानी पी31 उत्पन्न थाय त्यारे भैथुनविरति = प्रतनी રક્ષા માટે જમે નહિ. કારણ કે ઉપવાસોને કરતાં કામ અત્યંતદૂર ચાલ્યો જાય છે. કહેવાયું છે કે.
विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः। रसवळू रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा निवर्त्तते ।।
અર્થ :- આહારવગરના દેહધારિ માનવીના વિષયો ઉપશમી જાય છે. કારણ કે આ રસ વગરના શ્રેષ્ઠ = આત્મતત્ત્વને = આનન્દને જોઈને = અનુલક્ષીને આ માનવીનો કામરસ પણ પાછો ફરી જાય છે.
‘सयणमाइ-उवसग्गे' = 'स्वजनाधुपसर्गे' सह भूणायामा 'म' से सलाम छ भेटदो 'सयणाई' એવો અર્થ જાણવો. સ્વજનાદિના ઉપસર્ગમાં ભોજન ન કરે. ઉપસર્ગ એટલે ઉપદ્રવ = બાધા કરવી. ते उपद्रव (१) अनुप भने(२) प्रतिभ्रूण. भाम २ घसरे छे. . (१) माता-पिता-पत्नीवरे स्वनोनो उपस में अनुभूगडेवाय छे. तमो यारे प्रत्या છોડાવવા વગેરે કારણોસર આવી ચઢે ત્યારે આ ઉપસર્ગ છે એમ સમજીને તે ઉપસર્ગમાં જમે નહિ. કારણ કે તે સ્વજનાદિ ઉપવાસોને કરતાં જોઈને, મુનિના સંયમ ન છોડવાનો નિશ્ચય ખ્યાલ આવવાથી અથવા તો “ઉપવાસોમાં રખે ને મોત થઈ જશે એવી મોતઆદિની બીકથી પ્રાયઃ મુનિને છોડી દે. भूण ॥थामid ‘आदि' २०६ छ. अनाथी, २% गुस्से म२।५ परे प्रति५७५सभा ४ नलि એમ જાણી લેવું. ___तथा, 'पाणिदया तव हेउं' = 'प्राणिदया-तपहेतोः' = प्रालिया अने. तपन हेतुथी. ४मे नहि. વરસાદમાં પ્રાણિદયાના હેતુથી જીવજંતુઓની રક્ષા માટે, મહિકાપાતમાં = ધુમ્મસમાં, સચિત્તરજના પાતાદિમાં = એવા પ્રદેશમાં જ્યાં પ્રચંડ પવનથી ધૂળની સચિત્તરજની ડમરી ચઢે એમાં, નાની નાની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
