________________
४२७
ॐ पञ्चकहानिस्वरूपम् ॥ ततश्च पञ्चकेन पञ्चकेनागमप्रसिद्धप्रायश्चित्तलक्षणेन कृत्वा यका हानिरशुभादेः परिहारः पञ्चकहानिरयमर्थः- पञ्चकदशकादिप्रायश्चित्ताऽऽरोपणाक्रमेण उत्तरोत्तरगुरुप्रायश्चित्तापत्त्यपेक्षया तत्परिहारेण पाश्चात्यपञ्चकपरिहाणितया यल्लघुप्रायश्चित्तपदं तत्प्राप्तियोग्योपसेवनं पञ्चकहानिरिहोच्यते । तया यतेत इदमुक्तं भवति, पूर्वं ग्लानादिप्रयोजनेषु शुद्धं गवेषयते, तदभावे लघुगुरुपञ्चकप्रायश्चित्तापत्तियोग्यं, तदभावे लघुगुरुदशकपञ्चदशकादियोग्यं, न तु निद्धंधसतया कारणेऽप्युत्पन्ने (लघुગુરુપ્રાયશ્વિત્તાત્તિ.............................. દસ વર્દિ તુ તો હિતુ ?) નથુરુપ્રાશ્ચિત્તયોથે द्विरूपे प्राप्यमाणे प्रथमत एव गुरुप्रायश्चित्तयोग्यं गृह्णीयादिति(अशठः)सन् ग्लानादिप्रयोजने आधाकादिदोषदुष्टमप्यासेवमानः अदोषवानित्यावेदितं ।
म इदं तु ऐदंपर्याऽर्थमर्थात् शासनसार है किञ्च बहुनैदंपर्यमाह, यथा-केनचिद्यथौचित्यमाधाकाद्यासेवारूपेणापि प्रकारेण चरणगुणा न हीयन्ते न हानिं यान्ति । तत्र चरणं चारित्रं व्रतादिपालनरूपं, तस्य गुणास्तत्साधकाः प्रतिदिनमवश्यं
• પંચક હાનિનું સ્વરૂપ તેથી પંચક-પંચક-રૂપ આગમપ્રસિદ્ધ-પ્રાયશ્ચિત્તવડે જે અશુભનો પારહાર = ત્યાગ તે પંચકહાનિ કહેવાય.
ભાવાર્થ એ છે કે, પંચક-દશક વગેરે પ્રાયશ્ચિત્ત આરોપણાના ક્રમપૂર્વક શાસ્ત્રમાં જે બતાવેલું હોય એનાથી જુદું કરવામાં દોષ લાગે છે. સૌથી નાનાદોષનું પંચકનું પ્રાયશ્ચિત્ત આવે તે પરિસ્થિતિ વિશેષમાં પંચક-દશક વગેરે ક્રમસર જયણાપૂર્વક દોષ સેવે અર્થાત્ ઉત્તરોત્તર ગુરુપ્રાયશ્ચિત્તની પ્રાપ્તિની અપેક્ષાએ તે ગુરુ પ્રાયશ્ચિત્તનો પરિહાર કરવાપૂર્વક પાછળથી પંચક-દશકની પરિહાનિ દ્વારા જે લઘુપ્રાયશ્ચિત્તનું સ્થાન હોય. તેની પ્રાપ્તિ થાય એ પ્રમાણે ઉપસેવન કરવું. અર્થાત્ તે રીતે ગોચરી-વસ્ત્ર-પાત્ર લેવા તેને પંચકહાનિ કહેવાય છે. આવા પ્રકારની પંચકહાનિ દ્વારા યતના કરે. એમ જાણવું.
આ કહેવાનો ભાવાર્થ એ છે કે સૌપ્રથમ તો ગ્લાનાદિના પ્રયોજને શુદ્ધગોચરીઆદિની ગવેષણા કરે. પરંતુ એ ન મળે તો લઘુ-પંચક, ગુરુ-પંચક પ્રાયશ્ચિત્તને યોગ્ય એવી દોષવાળી ગોચરી વગેરે લે. એ પણ ન મળે તો લઘુ-દશક, ગુરુ-દશક, લઘુ-પંચદશક, ગુરુ-પંચદશકાદિ પ્રાયશ્ચિત્તને યોગ્ય એવી ગોચરી વગેરે લે. પરન્તુ ગ્લાનાદિના કારણમાં પણ લઘુ-ગુરુપ્રાયશ્ચિત્તને યોગ્ય બંને પ્રકારે અશનાદિ પ્રાપ્ત થતાં હોય તો પિઢાઇ પૂર્વક પ્રથમથી ગુરુપ્રાયશ્ચિત્તને યોગ્ય દોષવાળું ગ્રહણ ન કરે. આના દ્વારા આ વાત છતી થાય છે કે ગ્લાનાદિના પ્રયોજને જયણાપૂર્વક આધાકર્માદિ દોષદુષ્ટ પણ સેવતો સાધુ અદોષવાનું બને છે.
• આ એદંપર્યા છે અર્થાત શાસનસાર છે , વધુ કહેવાથી શું ? માટે હવે ઐદંપર્યાર્થ જણાવતાં કહે છે કે, “નદ વરVT!ા ન હીન્તિ' = “યથા વરખા રીયન્ત = પ્રયોજન પ્રમાણે કોકવાર આધાકર્માદિ સેવવા છતાં પણ જે રીતે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
