________________
‘पंचहिं’ ति अमात्यमंत्रियुवराजपट्टबद्ध श्रेष्ठिसेनापतिभिः ।
राजपिण्डश्चायं । “असणाइया चउरो वत्थं पत्तं च कंबलं चेव । पाउछणगं च तहा, अट्ठविहो रायपिंडो त्ति" ।। १ ।।
आद्यान्तिमजिनसाधुनामेष प्रतिकृष्टः, दोषाश्चात्राज्ञादयो व्याघातादयश्च तथाहि राजकुले ईश्वरादिभिः प्रविशद्भिर्निर्गच्छद्भिश्च साधोः प्रवेशाद्यभावाद्भिक्षास्वाध्यायादिकार्याणामपि स (विघातः)स्यात्, अमङ्गलधिया प्रेरणा हननं वा कुर्यात् । तथा लोभः एषणाव्याघातः चौरादिशङ्का, गर्हा च स्यात् । यतोऽहो ! राजप्रतिग्रहमेते गर्हणीयमपि गृह्णन्ति । तथा च स्मृत्यां, तस्स उ पिंडो वज्जे, तव्विवरीयंमि भयणा उ || मुदितो मुर्नाभिषिक्तः, पंचभिः सहितो यो भुनक्ते राज्यं । तस्य तु पिंडो वर्ज्यं, तद्विपरिते भजना तु || ‘મુદ્રિતો' એટલે જે યોનિશુદ્ધ જેના માતા-પિતા બંને રાજવંશીય હોય, મસ્તકપર અભિષેક કરાયેલ, અને પાંચની સાથે જે રાજ્ય ભોગવે તેને રાજા કહેવાય છે. તે પાંચ કોણ ? તે કહે છે, ૧અમાત્ય = મંત્રી, યુવરાજ, પટ્ટબદ્ધ શ્રેષ્ઠી માથે પાઘડીબાંધી હોય અને પાઘડીપર લક્ષ્મીનું ચિહ્ન હોય તે નગરશેઠ લેવાના, સેનાધિપતિ અને પુરોહિત ગાથામાં ‘પુરોહિત’ આપેલ નથી પણ અધ્યાહારથી લઈ લેવો. જો કે હકીકતમાં પાંચનો ક્રમ આ પ્રમાણે જાણવો.
સંસ્કૃતછાયા :
=
(૧) યુવરાજ (૨) અમાત્ય = મંત્રી (૩) પટ્ટબદ્ધ શ્રેષ્ઠી (૪) પુરોહિત અને (૫) સેનાધિપતિ. (કલ્પસૂત્ર સુબોધિકામાં સેનાપતિ, પુરોહિત, શ્રેષ્ઠી, અમાત્ય, પસાર્થવાહ. એ પ્રમાણે આપેલ છે અને બૃહત્કલ્પસૂત્ર ગાથા ૬૩૮૪ ટીકામાં 'સેનાપતિ, મન્ત્રિ, પુરોહિત, શ્રેષ્ઠિ અને સાર્થવાહ. એવો ક્રમ આપેલ છે.) मूल :- अट्ठविहो होइ तस्स पिंडोत्ति અવાંતરશ્નોજ:- १- ४ असणाइया चउरो ५वत्थं
८ पाउछणगं च तहा, अट्ठविहो रायपिंडो त्ति ।।
=
Jain Education International
=
અશનાદિ-૪ ચાર, વસ્ત્ર, પાત્ર, કામળી અને ઓઘો.
=
४१३
રાજાસંબંધી ૮ પ્રકારનો પિણ્ડ આ પ્રમાણે છે. ६पत्तं ७कंबलं चेव ।
मूल ‘રિમેયરાળ સો’ – પ્રથમ અને છેલ્લાજિનેશ્વર ભગવાનના સાધુઓ માટે આ રાજપિણ્ડ ‘પ્રતિવૃષ્ટ’ = નિષેધ કરાયો છે. શા માટે નિષેધ કરાયો છે ? તે કહે છે, ‘વિષાયારૂપ' રાજપિણ્ડમાં આજ્ઞાભંગ વગેરે અને ‘વ્યાઘાત' વગેરે દોષો રહેલા છે. તે આ રીતે કે,
-
રાજકુળમાં ઈશ્વરાદિ ઠાકોર - ખંડીયા રાજા - મોટા શ્રીમંત - સામન્ત વગેરેના રસાલા સાથેના આવાગમનના લીધે સાધુનો પ્રવેશ વગેરે દુષ્કર હોવાથી. [‘ધાવિ’માં ‘વિ’ શબ્દથી રાજકુળમાં આવેલા હાથી-ઘોડાથી અથડાઈને પડે વગેરે લેવું.] ભિક્ષા અને સ્વાધ્યાયાદિ કાર્યોનો પણ વિધાત થાય. સ્વાધ્યાય આદિનો વિઘાત તો થાય પણ કોક ગ્લાનાદિને આહાર વપરાવવામાં મોડું થાય વગેરેને ‘વિ’ શબ્દથી લેવા. અથવા, રાજભવનમાં જતાં આ મુંડિયાના દર્શન ક્યાં થયા ? ઈત્યાદિ અમંગળની બુદ્ધિથી ધક્કો મારી દે અથવા હણવાનું કરે, તથા, રાજકુળમાં માલ-મલીદા મળતાં હોવાથી વારંવાર એ ખૂબ લેવાનો
For Private & Personal Use Only
=
www.jainelibrary.org
