________________
૪૦૪ .
षण्मासमेव तपो भवति न परत इति वेदितव्यं । तथा ‘अन्ते' पर्यन्तसमये वृद्धभावे इत्यर्थः । अन्यदा हि प्रायो बुभुक्षाधिक्यादाहारत्यागे आर्त्तध्यानापत्तेरिति । तनुः शरीरं तस्या मोचनं मरणार्थं परित्यागस्तदर्थं, चः समुच्चये। संलेखनार्थं निर्भोजनो भूयादित्यर्थः । अयमर्थः- पूर्वं हि दीर्घपर्यायपरिपालनं, शिष्येभ्यो वाचनादानं, शिष्यनिष्पादना च श्रेयो, अन्ते च वाचिके सर्वस्याप्यनुष्ठानस्य मरणाराधना सारेति तस्यां महाप्रयत्नो विधेयः। सा च संलेखना क्रमेणोपशमयुक्तेनाऽऽहारत्यागादिरूपा कार्या। अतः शरीरत्यागार्थं तत्करणे भोजनाभावः सम्भवतीति गाथार्थः ।।९९ ।।
अवतरणिका- उक्तं कारणाख्यो दोषोऽधुना ग्रन्थोपसंहारं चिकीर्षुरेषणात्रयसगृहीतपूर्वोक्तसमस्तदोषनिगमनमनुक्तस्य परिज्ञानायातिदेशं चाह । मूलगाथा- इइ तिविहेसणदोसा, लेसेण जहागमं मएऽभिहिया।
एसु गुरुलहुविसेसं, सेसं च मुणेज्ज सुत्ताउ।।१०।। संस्कृतछाया- इति त्रिविधैषणादोषा लेशेन यथाऽऽगमं मयाऽभिहिता।
एतेषु गुरुलघुविशेषं शेषं च मुणेत्सूत्रात् ।।१००।। ઘણી દેડકીઓ કે મસિકા = ઝીણી ઝીણી કાળી મસીઓ વગેરે જીવજંતુથી ભરેલ પૃથ્વી હોય તો, તેઓની રક્ષા માટે જમે નહિ. પરંતુ તે વરસાદાદિમાં ઉપવાસ કરે જેથી ભિક્ષા માટે ફરવા વગેરેથી ઉત્પન્ન થતી અણ્ડાયાદિની વિરાધના ન થાય.
તથા, તપના હેતુથી ભોજન ન કરે. એક-બે વગેરે ઉપવાસથી માંડીને છ મહિના સુધીનો તપ કરતાં ભોજનનો અસંભવ હોય છે. અહીં વીરપ્રભુના શાસનમાં ઉત્કૃષ્ટથી ૬ માસના ઉપવાસનો જ તપ કહેલો છે. એથી આગળ નહિ એ જાણવું.
તથા, “સત્તે' = “પર્યન્તસમયે' = એટલે વૃદ્ધપણે. અહીં વૃદ્ધપણાની વાત કરી. તેનું કારણ આ છે કે વૃદ્ધપણાના કાળ સિવાય એટલે કે તરુણાદિ અવસ્થામાં, પ્રાયઃ કરીને બુભક્ષા વધારે હોવાથી એ વખતે આહારના ત્યાગમાં આર્તધ્યાનની આપત્તિ હોય છે. “તનુHોયત્યં’ = “તનુHોનાર્થ” = “તનું.' એટલે કે શરીર, મોચન એટલે કે મરણ, તે માટે = શરીરના ત્યાગમાટે, “ઘ' સમુચ્ચયાર્થમાં છે.
ભાવાર્થ આ છે કે ચારિત્ર ગ્રહણબાદ પૂર્વાવસ્થામાં દીર્થસંયમપર્યાયનું પરિપાલન, શિષ્યોને વાચનાદાન અને શિષ્યો તૈયારકરવા એ શ્રેય છે. અને અન્ને વૃદ્ધાવસ્થામાં બધાજ અનુષ્ઠાનોનો સાર મરણની આરાધના છે. એટલે તેમાં મહાનપ્રયત્ન કરવો. આ મરણઆરાધના એટલે કે સંલેખના. ઉપશમવાળા થઈને ક્રમે કરીને આહારત્યાગ રૂપ સંલેખના હોય છે. તે કારણે શરીરના ત્યાગમાટે સંલેખના કરવામાં ભોજનનો અભાવ સંભવે છે.ll
અવતરણિકા :- આ પ્રમાણે “કારણ' નામક દોષ કહ્યો. હવે, ગ્રન્થનો ઉપસંહાર કરવાની ઈચ્છાથી ત્રણે એષણામાં સંગ્રહકરેલ પૂર્વોક્ત સમસ્તદોષોનું નિગમન અને જે નથી કહેવાયું = કહેવામાં જે કાંઈ રહી ગયું તેની જાણકારી માટે અને પ્રાસંગિક શય્યાતર આદિની વાતોનો અતિદેશ = ભલામણ કરે છે.
મૂળગાથા-શબ્દાર્થ - રૂદ = એ રીતે, નિવિદા = ત્રણ પ્રકારે, સોસા = એષણાના દોષો,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
