________________
४०२
अवतरणिका - यैः कारणैराहारयति यतिस्तान्युक्तान्यधुना यैर्नाहारयति तान्याह । मूलगाथा – अहव न जिमेज्ज रोगे, मोहुदये सयणमाइउवसग्गे । पाणिदयातवहेडं, अन्ते तणुमोयणत्थं च । ।९९॥
अथवा न जिमेद् रोगे मोहोदये, स्वजनाद्युपसर्गे । प्राणिदया- तपतोरन्ते तनुमोचनार्थं च । ।९९ ।। रोग मोहोदयादौ न भुञ्जीत
संस्कृतछाया
व्याख्या- अथवेति बलवर्णाद्यपेक्षया भोजनाऽकरणे विकल्पान्तरार्थः । 'न' नैव जिमेदद्यात् साधुर्भोजनं कुर्यादित्यर्थः । क्वेत्याह- 'रोगे' आकस्मिकज्वराक्षिरोगादावजीर्णादौ च । उपवासान् कुर्वतो हि प्रायो ज्वरादयस्त्रुट्यन्ते ।
=
અભાવ હોય છે. અને એ અભાવથી એ આહાર ‘વારન’ નામના દોષથી દુષ્ટ થાય છે એમ અત્રે જણાવાયું છે. કારણ કે કારણનો અભાવ એ કારણદોષ એ રીતે પ્રસ્તુતમાં વિવક્ષિત છે.૯૮
અવતરણકા :- આમ, કયા કારણોસર સાધુ આહાર કરે તેની વાત કરી. હવે કયા કારણોસર સાધુ આહાર ન કરે. તે કહે છે.
મૂળગાથા-શબ્દાર્થ :- લવ = અથવા, ન નિમેગ્ન
સ્વજનાદિના, વસો વૃદ્ધાવસ્થામાં, તળુમોયસ્થં
મોહના ઉદયમાં, સયળમાર્
તપને માટે, અન્ને
तवहे उं અર્થમાં. ૧૯૯॥
=
==
Jain Education International
=
=
=
7
મૂળગાથા-ભાવાર્થ :- ઉપર જેમ શરીરને બળવાન બનાવવાવગેરેમાટે આહાર કરવાનો નિષેધ જણાવ્યો તેવી રીતે બીજા છ કારણોએ પણ સાધુને આહાર કરવાનો હોતો નથી. (૧) અજીર્ણ અથવા તાવવગેરે રોગમાં. (૨) મોહનો અત્યંતઉદય હોય ત્યારે. (૩) સ્વજનો ચારિત્ર છોડાવવા માટે પ્રયત્ન કરતાં હોય અથવા રાજાદિનો ઉપસર્ગ હોય ત્યારે. (૪) વરસાદ ધુમ્મસ વગેરેમાં ગોચરી જવામાં જીવાકુલ ભૂમિના યોગે ઘણી વિરાધના દેખાતી હોય ત્યારે તે જીવોની રક્ષામાટે. (૫) ઉપવાસથી માંડીને છ મહિના સુધીની તપશ્ચર્યામાં અને (૬) વૃદ્ધાવસ્થામાં શરીરથી તેવી કોઈ ચારિત્રની વધુ આરાધનાનો સંભવ ન હોય ત્યારે શરીરના ત્યાગમાટે અનશનના સ્વીકારમાં ।।૯૯
• રોગ અને મોહનાં ઉદય વગેરેમાં આહાર ન કરવો છ
વ્યાખ્યાર્થ :- ‘અહવ’ = ‘અથવા' = અથવા તો, અહીં ‘અથવા’ શબ્દ એ બળ વગેરેની અપેક્ષાએ = બળ વગેરે સિવાય પણ ભોજન નહિ કરવાના બીજા વિકલ્પને સૂચવનારના અર્થમાં છે. ‘ન’ = નહિ, ‘નિમેષ્ન’ ‘નિમંત્’ ‘અદ્યાત્’ જમે. અથવા હવે બતાવવામાં આવનાર કારણોસર સાધુ ભોજન ન કરે. એમ અર્થ કરવો.
છે,
કયા કારણોસર ન કરે ? તે કહે અને અજીર્ણાદિમાં. કારણ કે આહાર ન
‘ને’ રોગમાં આકસ્મિકતાવમાં કે આંખના રોગમાં કરીને ઉપવાસાદિ કરતાં પ્રાયઃ તાવ વગેરે ઉતરી જાય છે.
=
-
ન વાપરે, રોને = માંદગીમાં, મોઘુર્યે ઉપસર્ગમાં, પાળિયા શરીરના ત્યાગમાટે, = = સમુચ્ચ
જીવદયામાટે,
=
=
=
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
