________________
इत्यर्थः। न केवलं सचित्ताचित्तपदोत्थचतुर्भङ्गे आदित्रिकं दुष्टं चतुर्थश्च शुद्ध इत्यपेरर्थः, यद्वा किल चरमः शुद्धस्ततस्तत्रापीति शुद्ध्यशुद्धिविस्मयद्योतकोऽपिशब्दः। द्वितीयश्च चरमकश्च तीयलोपात् द्विचरमको द्वितीयचतुर्थो शुद्धौ भक्तादिग्रहणं प्रति निर्दोषौ । लघुपिधानोत्पादनेन दातुरनर्थाऽसम्भवात् । पारिशेष्यात्प्रथमतृतीयभङ्गावशुद्धावेतयोरग्राह्यं भक्तादीत्यर्थः, गुरुद्रव्यस्योत्पाटितस्य पातेन पादादिभङ्गसम्भवादिति गाथार्थः ।।८२ ।।
अवतरणिका- उक्तं पिहितद्वारमथ संहृतद्वारं व्याचिख्यासुः पूर्वार्द्धन संहृतलक्षणमुत्तरार्द्धन तद्भङ्गादिकं चाह। मूलगाथा- खिवियन्नत्थमजोग्गं, मत्ताउ तेण देइ साहरियं ।
तत्थ सचित्ताचित्ते, चउभंगो कप्पइ उ चरमे ।।८३ ।। संस्कृतछाया- क्षिप्त्वाऽन्यत्रमयोग्यं मात्रकात्तेन ददाति संहृत्य।
तत्र सचित्ताऽचित्ते चतुर्भङ्ग: कल्पते तु चरमे ।।८३ ।। ઘરડીપ’ = અચિત્તવડે અચિત્તપિહિત એ ચોથાભાંગામાં પણ અહીં ‘વ’ = પણ શબ્દથી બે અર્થ સૂચિત થાય છે. (૧) “ર વર્ત’ = “માત્ર એવું નથી' ના અર્થમાં છે. અર્થાત્ સચિત્ત અને અચિત્ત પદથી બનેલ ચતુર્ભગીમાં પ્રથમ ત્રણભાંગા દુષ્ટ છે અને ચોથોભાંગો શુદ્ધ છે આટલું જ નથી પરંતુ બીજું પણ છે. એવો અર્થ સૂચિત થાય છે. અથવા (૨) ચોથોભાંગો શુદ્ધ તો છે, છતાંય તેમાં પણ શુદ્ધિ અને અશુદ્ધિ છે એમ ‘પ' એ વિસ્મયદ્યોતક = વિસ્મયના અર્થમાં છે.
કુરિમ સુદ્ધા' = દ્વિવરમી શુદ્ધી’ = અહીં પ્રાકૃતમાં “તીય' પ્રત્યયનો લોપ થયો છે માટે દ્વિતીયઘરમ' = ‘કુથારિમ' = બીજો અને ચોથોભાંગો શુદ્ધ છે. એમ અર્થ કરવો.
અર્થાત્ બીજો અને ચોથો ભાગો ભક્તાદિ ગ્રહણને આશ્રયીને નિર્દોષ છે. કારણ કે હલ્કાવજનવાળું ઢાંકણું ઉપાડવામાં દાતાના અનર્થનો અસંભવ છે. “પરિશેષા ' થી એટલે કે શેષ રહેલ પ્રથમ અને ત્રીજોભાંગો અશુદ્ધ છે = ભક્તાદિને આશ્રયીને અગ્રાહ્ય છે. કારણ કે એમાં જેનાથી ઢંકાયેલ છે તે ઢાંકણ વગેરે વજનદાર હોવાથી એને ઉપાડવા જતાં એ નીચે પડે તો પગ વગેરે ભાંગી જાય વગેરે અપાયોનો સંભવ છે.ll૮રા
અવતરણિકા :- આમ પિહિતદ્વાર કહ્યું. હવે, “સંહૃતદાર ને કહેવાની ઈચ્છાવાળા મૂળગ્રન્થકાર, શ્લોકના પૂર્વાર્ધદ્વારા સંહતનું લક્ષણ અને ઉત્તરાર્ધદ્વારા તેના ભાંગા વગેરેને કહે છે.
મૂળગાથા-શબ્દાર્થ :- gિવય = નાંખીને, ઉન્નત્યં = બીજે, નોri = અયોગ્ય, મત્ત = ભાજનમાંથી, તે = તે ભોજનવડે, તે = આપે, સાદરિવું = સંદતનામનો દોષ, તત્ય = તે સંદતદોષમાં, સત્તાવિત્તે = સચિત્ત અને અચિત્તવસ્તુના યોગે, ઉમા = ચારભાગા, ક્ = કહ્યું, ૩ = તો, ઘર = છેલ્લાભાંગે.ll૮૩
મૂળગાથા-ગાથાર્થ :- સાધુને આપવા માટે અયોગ્ય સચિત્ત અથવા અચિત્તવસ્તુ જે ભાજનમાં રહેલ હોય તે ભાજનમાંથી તે અયોગ્યવસ્તુ બીજી સચિત્તવસ્તુમાં અથવા બીજાભાજનમાં નાંખીને તે ખાલી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
