________________
३७२
द्विधैव। तत्र द्विधाऽपरिणतं तावदाह । 'अपरिणयं दव्वं चिय'त्ति, अपरिणतमनपगतजीवं सचेतनमित्यर्थः। द्रव्यमेव देयस्वरूपं पृथिव्यादिकं यो दाता ददाति । यश्च गृह्णाति तदपरिणतत्वधर्म्मयोगाद् द्रव्यापरिणतमुच्यते । दोषाश्च सचित्तग्रहणाज्ञाभङ्गादयो वाच्याः । दातृविषयं भावापरिणतमाह। भावोऽध्यवसायो दानपरिणाम इत्यर्थः । वा विकल्पे । द्वयोर्द्विसङ्ख्ययोर्दात्रादिस्वामिनोर्मध्यादुपलक्षणत्वाद् बहूनां च साधारणस्याशनादेर्दाने वितरणे एकेन क्रियमाणे एकस्य दानपेक्षया द्वितीयस्य भ्रात्रादेरित्यर्थः यत्रापरिणतोऽभवनशीलो भवतीति शेषः तद्दातृभावापरिणतं, अयमर्थःदातुः पितृभ्रातृस्वाम्यादिभिः साधारणेऽशनादौ यद्दाता, यच्छाम्येतत्साधवे इतिदानपरिणामयुक्तो ददातीतरेषां च तद्दातुर्दानादधिकरणमनुजभ्रात्रादीनां तस्मिन् तेन दीयमानेऽपि चित्तसंक्लेशः स्यात् तद्दातृविषयभावापरिणतं। अस्य साधारणानिसृष्टस्य च दायकसमक्षासमक्षत्वकृतो विशेषः, दोषाश्चात्र साधारणांनिसृष्टोक्ता ज्ञेयाः । * वा प्रविकल्पे । तमेव प्रविकल्पं *
=
અને ગૃહીતૃસંબંધી ભાવઅપરિણત. તે બે પ્રકારના અપરિણતને કહે છે. ‘અરિળયં તવં વિય’ ‘અપરિગતમ્ દ્રવ્યમેવ’, ગરિાતમ્ એટલે કે અશનાદિદ્રવ્ય, જેમાંથી જીવ ચાલ્યો ન ગયો હોય = અવ્યો ન હોય તે સચેતન એવું દ્રવ્ય જ. અર્થાત્ દેયસ્વરૂપ સચિત્તપૃથ્વીઆદિ દ્રવ્યને જ જે દાતા આપે છે. અને જે ગ્રહણ કરે છે. તેમાં અપરિણતધર્મનો યોગ થવાથી દ્રવ્યઅપરિણત કહેવાય છે.
દ્રવ્ય અપરિણત ગ્રહણમાં દોષ :- સચિત્તગ્રહણ થાય, આજ્ઞાભંગ વગેરે.
દાતૃવિષયક ભાવઅપરિણત ‘માવો વા' = ‘માવ’ એટલે કે અધ્યવસાય = દાનનો પરિણામ. ‘વ' = ‘વા' વિકલ્પઅર્થમાં છે. ‘ોન્દ વાળ ĪH' ‘યોઃ વાને ઘુસ્ય’ આનો અન્વય‘શુભ્રં નન્નલ્સ - પરિનિયં' સાથે કરવો. અશનાદિના વિતરણમાં = દાનકરવા વિશે એક જે દાન આપી રહ્યો છે એની અપેક્ષાએ બીજો જે ભાઈ વગેરે છે. તે અપરિણત = દાન ન આપવાના મનવાળો થયો હોય. અહીં બેની સંખ્યાના ઉપલક્ષણથી બેથી વધારે = ઘણાંનું જે સાધારણ = ભેગું અશનાદિ હોય. એ પણ લઈ લેવું. આ દાતૃભાવઅપરિણત કહેવાય.
ભાવાર્થ આ છે કે, પિતા-ભાઈ-પતિ-સ્વામી વગેરેનું સાધારણ જે અશનાદિ હોય. એમાં જે દાતા “આ સાધુને આપું” એવા દાનના પરિણામવાળો છે. એ દાન આપે ત્યારે તે દાતાના દાનથી બીજાઓનો એની સાથે ઝઘડો થાય બીજાઓ એ દાતા સાથે ઝઘડો કરે. અથવા જો ભાઈ વગેરે નાના હોય અને દાતા દ્વારા તે અપાતું હોય તેમાં પણ નાના હોવાથી મોટાભાઈને કાંઈ કહેવા સમર્થ ન હોવાથી નાના ભાઈઓ વગેરેને ચિત્તસંકલેશ થાય. આ દાતૃવિષયક ભાવઅપરિણત થયું કહેવાય.
પ્રશ્ન :- સાધારણ અનિસૃષ્ટદ્વાર અને આ અપરિણતદ્વારમાં શું ફેર પડ્યો ?
સમાધાન :- અહીં = અપરિણતમાં અન્ય દાયકોની હાજરી જ્યારે સાધારણઅનિસૃષ્ટમાં અન્ય દાયકોની હાજરી હોતી નથી. બન્નેમાં આ ભેદ જાણવો. (‘વા’ = પૂર્વવત્ વિકલ્પના અર્થમાં છે એમ જાણવું.) દોષ :- સાધારણઅનિસૃષ્ટમાં કહેવાયેલ દોષો અહીં પણ જાણી લેવા.
...*. एतच्चिह्नद्वयमध्ये लिखितं मूलप्रत्यां न दृश्यते । तद्स्माभिः यथोचितं स्वमत्यनुगं घटितं पाठपूरणाय ।
Jain Education International
=
=
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
