________________
३४४
मुत्क्षिप्योर्ध्वमुत्पाट्य, भूमौ स्थितेन हि भाजनेनावनम्य तन्मध्यस्थिते वस्तुनि दात्र्या दीयमानेऽधोभूमिभाजनयोरन्तरे कीटिकाद्युपमर्दः सम्भवति । कथंभूतं तन्मात्रकमित्याह । स्तोको हस्तग्रहणमात्र आधारः साहाय्यं यस्य, स्तोकं वा वस्त्वासमन्ताद्धारयति यस्तत्स्तोकाधारमभारिकमित्यर्थः । अनेन स्तोकमित्येतल्लब्ध एवार्थो विशेषितः। उत्पाटनानन्तरं पुनः किं कुर्यादित्याह । वितरेदात्री दद्यान्मात्रकमध्यस्थं, संहृतं प्रकान्तं वस्तु तदा तत्संहृतं कल्प्यमिति शेषः। एतेन स्तोकसंहतत्वेप्यन्यद्वस्तुदानाय यद्यभारिकं मात्रकमुत्क्षिप्य तद्ददाति तदा कल्पते ।
॥ गुरुभाजनं गुर्वाधारभाजनं वोत्पाट्य दीयमाने (संह्रियमाणे) दोषाः ॥ यदि च प्रचुरसंह्रियमाणद्रव्ययुक्तं गुरुस्थाल्यादिकं रिक्तीकृत्यान्यद्वस्तुदानाय तदेवोत्पाट्यावनम्य वा तत्स्थमन्यद्रव्यं तेनैव ददाति तदा अकल्प्यमिति दोषसम्भवात्तथाहि तस्मिन् महाभाजने उत्क्षिप्यमाणे भूमौ निक्षिप्यमाणे च दातुः पीडा, भाजनभङ्गे च मदीयमनेन साधुना परमार्थतो भग्नमित्यादि । प्रद्वेषात्तद्रव्यान्यद्रव्यव्यवच्छेदं कुर्यात्तथा तद्भङ्गे तन्मध्यस्थितभक्तादिविकिरणे भूमिस्थजीववधः । ‘ઓછાઆધારવાળા’ વડે સૂચિત કરેલ છે. સ્તોકાવારવાળા માત્રકને શું કરે ? તે કહે છે, “વિવવિય' = ‘ઉત્પાહ્ય' = ઉપાડીને, ઉપાડીને શું કરે ? તે કહે છે, “વિયરેક્ઝા' = “વિતરે’ = દાત્રી આપે = માત્રકના મધ્યમાં રહેલી સંદતકરાયેલી એવી દેયવસ્તુ આપે. એટલે જે વસ્તુ ભાજનમાંથી સંન્દુત કરે છે તે થોડી ભાજનમાં રાખી આપે ત્યારે તે સંદતા કહ્યું છે.
આમ કહેવાદ્વારા આ વાત પણ સમજી લેવી કે, સ્તોકસંહૃતમાં પણ બીજા વસ્તુના દાનમાટે જો અભારિક = ઓછા વજનવાળું ભાજન ઉપાડીને તેમાં રહેલ દ્રવ્ય આપે, ત્યારે એ કહ્યું છે. એટલે કે ઉપર જે વાત કરી, તેમાં જે વસ્તુ સંહૃત થયેલ છે, તે જ વસ્તુ આપવાની વાત આવી અને અહીં તો સ્ટોકમાત્રકમાંથી સ્તોક સંતકરીને = અર્થાત્ એમાં વસ્તુ ઓછી જ હતી એને કાઢી નાંખીને વહોરાવવાની બીજીવસ્તુ તેમાં ભરીને તે જ માત્રક દ્વારા બીજી વસ્તુ દાનમાં આપે એ વાત આવી. • વજનદાર ભાજન કે વજનદાર આધારવાળું ભાજન ઉપાડીને આપે, તેમાં દોષો •
વળી, જો સંહરણકરાતું પ્રચુરપ્રમાણવાળા દ્રવ્યવાળી મોટીતપેલી વગેરેને ખાલી કરીને એમાંજ નાંખેલી બીજી વસ્તુના દાન માટે, તેનેજ ઉપાડીને કે નમાવીને તેમાં રહેલ બીજું દ્રવ્ય, ઉપાડેલ તે માત્રકવડે જ આપે તો એ અકથ્ય છે. કારણ કે એમાં દોષો રહેલા છે. જેમકે,
સંયમવિરાધના :- તે મહાભાજનને ઉપાડીને ભૂમિ પર મૂકતાં દાતાને પીડા થાય. જો એમ કરતાં ભાજન ભાંગી જાય તો “પરમાર્થથી તો મારું ભાજન સાધુ દ્વારા જ ભંગાયું ઈત્યાદિરૂપ પ્રષથી ગૃહસ્થ તે જ અપાતાં દ્રવ્ય કે બીજા કોક દ્રવ્યનો વ્યવચ્છેદ કરી દે અર્થાત એ દ્રવ્ય કે બીજું દ્રવ્ય આપવાનું જ બંધ કરી દે. તેમજ ભાજન ભાંગી પડતા એમાં રહેલ ભક્તાદિ = આહારપાણી વિખરાય જતા ભૂમિ પર રહેલા જીવોનો વધ થાય. આ સંયમવિરાધના થઈ.
આત્મવિરાધના :- જો એ ભાજન ગરમભક્તાદિથી = આહારપાણીથી યુક્ત હોય અને તે ભાંગી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
