________________
३१८
दृष्ट्वा चिन्तयति, यथेयं भिक्षा किं स्वगृहार्थं प्रचुरोपस्करतया गृहिणैतेभ्यो मह्यं वा प्रचुरा दीयते, उत भिक्षाचरादिनिमित्तराद्धतयेति चेतसि शङ्कितस्ततः केनापि लज्जासंक्षोभादिना कारणेन किं निमित्तमेतत् प्रचुरं राद्धमिति गृहिणं प्रश्नयितुमशक्नुवन् शङ्कितो गृह्णाति । गृहीत्वा च स्वस्थानमागत्य तथैव शङ्कितस्तद्भुङ्क्ते इति प्रथमः १ । तथा भिक्षार्थं गृहं गतः प्रचुरां भिक्षां लभ्यमानां दृष्ट्वा चेतसि शङ्कितस्ततो लज्जादिना निषेधयितुं तां प्रश्नयितुं वा गृहस्थमशक्नुवन् गृहीत्वा स्वोपाश्रये समागतस्ततो भोजनसमये तं दोलायमानचेतसं दृष्ट्वाऽपरसाधुस्तद्भिक्षानिःशङ्कीकृतग्राही तदभिप्रायं ज्ञात्वा वदति । यथा साधो ! यत्र बह्वी त्वया भिक्षा लब्धा, तत्र तद्गृहे प्रकरणं प्रवर्त्तते लाहणकं वा समायातमित्येवं तद्वचः श्रुत्वा शुद्धमेतदिति निश्चित्य विगतशङ्कापरिणामस्तद्भुङ्क्ते इति द्वितीयः २ । तथा कश्चित्साधुरीश्वरगृहान्निः शङ्कितः प्रचुरां भिक्षां गृहीत्वा वसतावायातोऽन्यान् साधून् गुरोः पुनः स्वभिक्षातुल्यभिक्षामालोचयतः श्रुत्वा सञ्जातशङ्कया चिन्तयति यथा यत्स्वरूपा बह्वी मया भिक्षा लंब्धा अमुकस्मिन् गृहेऽन्यैरपि साधुभिस्तत्र तत्स्वरूपैव बह्वी च
આ ચારેય ભાંગાઓનો, મુખ્યતયા પ્રથમ ત્રણભાંગાઓનો સંભવ આ પ્રમાણે થઈ શકે. જેમકે, (૧) ગોચરીમાટે કોક ઘરે પ્રવેશેલ સાધુ, ગૃહસ્થ દ્વારા પોતાને અને ભિક્ષાચરોને પ્રચુર માત્રામાં અપાતી ભિક્ષા જોઈને વિચારે કે ‘શું ગૃહસ્થે પોતાના ઘરમાટે પ્રચુરપ્રમાણમાં રાંધ્યું છે ? કે જેથી પ્રચુરમાત્રામાં મને કે આ ભિક્ષાચરોને અપાય છે કે પછી, ભિક્ષાચરઆદિ નિમિત્તેજ આ ગંધાયું છે?’ આ પ્રમાણે ચિત્રમાં શંકાવાળો થયો ત્યા૨પછી શરમ-ક્ષોભાદિ કોઈપણ કારણે “ક્યા નિમિત્તે પ્રચુરપ્રમાણમાં રાંધ્યું છે ?” એમ ગૃહસ્થને પ્રશ્નકરવા અસમર્થ શંકાયુક્ત ગ્રહણ કરે. ગ્રહણ કર્યાબાદ પોતાના સ્થાને આવીને તે જ રીતે શંકાયુક્ત વાપરે.
(૨) ભિક્ષામાટે ઘરમાં પ્રવેશેલ સાધુ મળતી પ્રચુરભિક્ષાને જોઈને ઉપર કહ્યામુજબ મનમાં શંકાવાળો થયો અને લજ્જાઆદિથી તે ભિક્ષાનો નિષેધ કરવાને અથવા ગૃહસ્થને ઉપર મુજબ પ્રશ્ન પૂછી ન શકવાથી ગોચરી લઈને પોતાના ઉપાશ્રયે આવ્યા. પરન્તુ વાપરતીવેળાએ એમનું ડોલાયમાન મન જોઈને જેણે તે જ ભિક્ષા શંકારહિત ગ્રહણ કરેલી એવા બીજાસાધુ આ ડોલાયમાન ચિત્તવાળા સાધુનો અભિપ્રાય = આ દોષિત હશે કે કેમ ? એવી શંકારૂપી અભિપ્રાય ને જાણીને કહે “સાધુ ! જ્યાં તમને ઘણીભિક્ષા મળી ત્યાં = તે ઘરમાં પ્રકરણ લગ્ન વગેરે પ્રસંગ ચાલે છે.” અથવા તો કહે કે “તે ઘરમાં લાણું આવેલ છે.” તેમના વચન સાંભળીને “આ શુદ્ધ છે” એમ નિશ્ચય કરીને નિઃશંક બનીને તે ભિક્ષા વાપરે.
=
(૩) કોક સાધુ ઈશ્વર-વૈભવયુક્ત ઘરથી શંકારહિત પ્રચુરભિક્ષા લઈને વસતિમાં આવીને ગુરુ પાસે ગોચરી આલોવતી વખતે પોતાના જેવી જ ભિક્ષાને આલોવતા બીજા સાધુઓને સાંભળીને શંકા ઉત્પન્ન થવાથી વિચારે છે કે ‘અમુક ઘરે જે સ્વરૂપવાળી ઘણીભિક્ષા મને મળી, તે સ્વરૂપવાળી જ ભિક્ષા બીજા સાધુઓને ત્યાંથી જ મળી છે. તો કદાચ આ અશુદ્ધ તો નહિ હોય ને ?” એવી શંકા દ્વારાજ આ સાધુ તે ભિક્ષાને વાપરે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
