________________
२४८
न्येभिर्न दीनादिभ्य आहारादिदत्तमित्याहाराद्यर्थं श्वान इव दीनास्यं दर्शयन्तीति स्वोपासकाग्रतः शाक्या जल्पेयुरिति प्रवचनविराधना तथा प्रत्यनीका अस्माकमेते वर्तन्तेऽतोऽस्मदुपासकगृहेषु मैते भूयोऽप्यागच्छन्त्विति विचिन्त्य विषादि दापयेयुरिति साधोरात्मविराधना स्यात् । एवं ब्राह्मणादिष्वपि प्रशंसायां मिथ्यात्वस्थिरीकरणमृषावादादयश्च दोषाः स्युरिति गाथार्थः ।।६५ ।।
अवतरणिका- उक्तं वनीपकद्वारमथ चिकित्साद्वारमाह । मूलगाथा- भेसज्जवेज्जसूयण-मुवसामणवमणमाइकिरियं वा।
आहारकारणेण वि दुविह, तिगिच्छं कुणइ मूढो ।।६६ ।। संस्कृतछाया- भैषज्य-वैद्य-सूचनमुपशमन-वमनादिक्रियां वा।।
आहारकारणेणाऽपि द्विविध-चिकित्सां करोति मूढः ।।६६ ।।
चिकित्साया ढिप्रकारं तत्राद्यसूक्ष्मचिकित्सास्वरूपम् ॥ व्याख्या- सूक्ष्मबादरभेदाद् द्विविधा चिकित्सा स्यात्तत्राप्याद्या द्विविधा तां वक्तुमाह 'भेसज्जवेज्जसूयणं'ति तत्र भैषज्यं त्रिफलाद्यौषधविशेषो, वैद्यो भिषक् तयोः सूचना उल्लिङ्गना अनभिज्ञस्य દાનરુચિ એ તો નિરર્થક જ છે, અસત્ય જ છે.
(૪) હવે જો એ પ્રાન્ત = હલ્કા હોય તો “પૂર્વના ભવોમાં આ બધાએ દીન આદિને દાન દીધું નથી માટે કૂતરાની જેમ આ ભવમાં આહારાદિ માટે પોતાનું દીન મોટું બતાવે છે” આ રીતે શાક્યો પોતાના ઉપાસક ભક્તોને કહે. એમાં પ્રવચનવિરાધના થાય. અથવા તો, તે શાક્યો, “આ તો આપણા પ્રત્યેનીકો છે = દુશ્મનો છે એટલે આપણા ઉપાસકગૃહોમાં = ભક્તોના ઘરોમાં ફરીવાર એઓ ન આવે” એમ વિચારીને વિષ વગેરે પણ પોતાના ભક્તો દ્વારા અપાવી દે. આ રીતે આત્મવિરાધના થાય.
આ જ રીતે બ્રાહ્મણાદિની પ્રશંસામાં પણ મિથ્યાત્વસ્થિરિકરણ, મૃષાવાદવગેરે દોષો સંભવે છે.ll૬પી અવતરણિકા :- આ પ્રમાણે “વનીપક'દ્વાર કહ્યું. હવે “વિશિત્સા' દ્વારને કહે છે.
મૂળગાથા-શબ્દાર્થ - મેન્ગ = ઔષધ, વેન્દ્ર = વૈદ્ય, સૂi = સૂચના, ૩વસીમળમારૂ = રોગની શાંતિ આદિ, વિવુિં = ક્રિયા, વ = અથવા, દરરોળ વિ = આહારાદિનામાટે પણ, સુવિદ્ય = બે પ્રકારે, તિષ્ઠિ = ચિકિત્સા, ડું = કરે, મૂડો = મૂઢ.l/૬૬)
મૂળગાથા-ગાથાર્થ :- રોગીને દવા-વૈદ્ય વગેરેનું સૂચન કરવું તે સૂક્ષ્મચિકિત્સા છે અને પિત્ત આદિની શાંતિ માટે ક્વાથ વગેરે પીવરાવવા દ્વારા ઉલ્ટી વગેરે કરાવવી તે બાદરચિકિત્સા છે. ઉપકરણાદિ માટે નહિ પણ તુચ્છઅશનાદિમાટે આ બે પ્રકારની ચિકિત્સાકરનાર સાધુ મૂઢ છે.f૬૬ll
ચિકિત્સાના બે પ્રકાર. તેમાં પ્રથમ સૂક્ષ્મચિકિત્સાનું સ્વરૂપ છે વ્યાખ્યાર્થ :- સૂક્ષ્મ અને બાદર ભેદથી ચિકિત્સા બે પ્રકારે થાય છે. સૂક્ષ્મચિકિત્સાના પણ બે ભેદ ને જણાવે છે. બેસન્ન-વેર્ન-કૂથ'. “મૈષચં' = ત્રિફળા વગેરે ઔષધવિશેષ, ‘વૈદ્ય' = ‘મિષ'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
