________________
२३०
ब्रूते। यथा 'अतिमुग्धा सा तव दुहिता, यैवमस्मान्प्रतिवदति यथेदं प्रयोजनं मदीयागमनादिकं मम मात्रे त्वया निवेद्यमिति'। सापि दक्षा तदभिप्रायं ज्ञात्वा तत्सङ्घाटकीयसाधुप्रत्यायनाय प्रतिभणति । यथा ‘वारयिष्याम्यहं तां तवाभिमुखं पुनरेवं जल्पन्तीमित्येवं' सङ्घाटकीयसाधोरसौ गोपयितुमिष्टो न लोकस्येति लोकोत्तरप्रच्छन्नसन्देशक इति । तथा कस्याश्चित् पिता व्रती समभवन् माता तु तस्यापि ग्रामस्य सत्केऽन्यस्मिन् पाटकादौ ग्रामान्तरे वा गृहस्थ्यभूत्ततस्तत्र भिक्षाद्यर्थं व्रजन्तं निजपितरं साधुं दृष्ट्वा मातुः सन्देशकं ददाति यथा हे तात ! मज्जनन्यास्त्वमेवं कथयेर्यथा तत्कार्यं तव प्रतीतं यथा त्वं जानासि तथैव सम्पन्नं यथा वा जानासि तथा वा तत्त्वया विधेयमित्येवमसौ साधुसङ्घाटकस्य शेषलोकानां चार्थानवगमादुभयच्छन्नसन्देशक इति । इह च सर्व्वत्र दोषा गृहस्थव्यापारणादिना जीवोपमद्ददयो ज्ञेयाः । प्रकटसन्देशकं चाश्रित्य विशेषतो दोषा आख्यानकेनोच्यते । तच्चेदं ।
અભિપ્રાયને જાણી લે અને તે મુનિના સંઘાટકસાધુને વિશ્વાસ કરાવવા માટે જવાબ આપે કે ‘તમારી આગળ ફરી આવું ન બોલે એ રીતના હું તેને જણાવીશ એમ કરતા તેને હું વારીશ.' આ રીતે સંઘાટક સાધુથી ગુપ્ત રાખવા ઈચ્છેલું હોય પણ લોકથી નહિ. તે આ ‘ભોળોત્તર-પ્રચ્છન્ન' સંદેશો છે.
=
હવે ‘૩મયચ્છન્ન-સન્દેશ' જણાવે છે.
કોક પુત્રીના પિતા સાધુ થયા હોય અને તે પુત્રીની માતા પણ તે જ ગામના બીજા કોઈ પાડા વગેરેમાં અથવા બીજા ગામમાં ગૃહસ્થપણે રહી હોય. આ પુત્રી, ભિક્ષાદિમાટે પોતાના પિતામુનિને, જ્યાં પોતાની માતા છે ત્યાંજ જઈ રહેલા જોઈને સંદેશો પાઠવે છે કે “હે પિતાજી ! મારી માતાને તમો એવું કહેશો કે તે કાર્ય જેની તમને ખબર છે જે જેવી રીતે તમે જાણો છો, તે તે જ રીતે થયું છે.' અથવા ‘જે રીતે તમે જાણો છો એજ રીતે તમે કરશો' અર્થાત્ - ‘તમારું નિયત કાર્ય જેવી રીતે તમો ઇચ્છો છો તેવીજ રીતે પૂર્ણ થયું છે' અથવા ‘તમો જે કાર્ય કરવાનું ઈચ્છો છો તે તમારે તે રીતે કરવું.'
=
આ રીતે સંઘાટકસાધુ અને શેષલોકોને આમાં કાંઈ ખબર ન પડી શકે એવું હોવાથી આ ‘સમયચ્છન્નસંશ' છે. અહીં ઉપલક્ષણથી આ જાણવું કે, જેના દ્વારા સંદેશો મોકલાવાય છે એ સાધુને સંદેશાનો અર્થ ખબર પડે પણ સંઘાટક સાધુને નહિ. આ ‘ઉમયચ્છન્ન’ થયું ખરું પણ ગાઢ રીતે નહિ. પરન્તુ એવો સંદેશો હોય કે જેમાં સંદેશો લઈજનાર સાધુને કે સંઘાટકસાધુને એનો અર્થ ખબર ન પડે, તો એ ગાઢ ‘સમયચ્છન્ન' સંદેશો જાણવો.
આ બધામાં ગૃહસ્થ જે ક્રિયા વગેરેમાં પ્રવૃત્ત થાય, એમાં જીવોની હિંસા વગેરે દોષો સ્વરૂપ સંયમવિરાધના થાય. ઉપલક્ષણથી આ પણ લઈ શકાય છે, ક્યારેક કોક વિદ્રોહજનક સંદેશો હોય અને એ જો ફૂટી જાય તો સંદેશો લઈજનાર સાધુ પ્રત્યે વિરોધીલોકો રોષે ભરાઈ એ સાધુનો વાદિ કરે તે સ્વરૂપ આત્મવિરાધના અને આ સાધુલોકો દૂતીપણું કરે છે એવી લોકોમાં વાત ફેલાય તે સ્વરૂપ પ્રવચનવિરાધના થાય વગેરે દોષો જાણવા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
