________________
=
=
अवतरणिका - उक्तं निमित्तद्वारमथाजीवनाद्वारमाह ।
मूलगाथा - जच्चाइधणाण पुरो, तग्गुणमप्पं पि कहिय जं लहइ । सो जाईकुलगणकम्म- सिप्पआजीवणापिंडो ।। ६३ ।। जात्यादिधनानाम् पुरतस्तद्गुणमाऽऽत्मानमपि कथयित्वा यं लभते । સ જ્ઞાતિ-યુત-ાળ-વર્મ-શિલ્પાડડનીવનાવિન્તુ: ||૬||
आजीवनाद्वारस्वरूपम्
व्याख्या- जात्यादीन्येव धनं स्वोत्कर्षादिहेतुतया वित्तं येषां ब्राह्मणादीनां ते जात्यादिधनास्तथा च विप्रादेर्जातिरेव ब्राह्मणत्वादिका धनं तया ह्यसौ सर्व्वजनोत्कृष्टमात्मनं प्रख्यापयति, निर्वहति च । आरक्षकादीनां कुलमेव धनं तेन तेषां निर्व्वाहादिभावात् । मल्लादीनां बाहुमुष्टियुद्धादिक्रियैव धनं । कृषीवलादीनां हलवाहनादिना कृष्यादिकम्मैव, चित्रकरादीनां चित्रकरणादिशिल्पमेव धनमिति तेषां जात्यादिधनानां दातॄणां ब्राह्मणानां पुरतोऽग्रतः ' तग्गुणं 'ति तेषां जात्यादिधनानां सम्बन्धी गुणो માટે નિમિત્તથન ક્યારેય કરવું નહિ. આ રીતે અતિતાદિ નિમિત્તમાં પણ વિચારી લેવું.૬૨ા અવતરણિકા :- આ પ્રમાણે ‘નિમિત્ત’ દ્વાર કહ્યું. હવે ‘જ્ઞાનીવન’ દ્વારને કહે છે.
મૂળગાથા-શબ્દાર્થ :- जच्चाइधणाण તેવી જાતિવાળા, અપિ = પોતાના મેળવે, સ્ને તે અશનાદિ, નર્ર
જાત્યાદિ ધન છે જેનું, એવાઓની, પુરો આગળ, તમુળ આત્માને પણ, દિય કહીને, નં જે અશનાદિ, હર્ કુલ, રાળ = ગણ, મ = કર્મ, સિપ્પ
=
જાતિ, જ્ઞ
શિલ્પ, જ્ઞાનીવાવિંડો = આજીવનપિંડ.॥૬॥
મૂળગાથા-ગાથાર્થ :- જાતિ, કુલ, ગણ, કર્મ અને શિલ્પાદિમાંથી જેના ઉત્કર્ષે કરીને જે ગૃહસ્થ પોતાને શ્રેષ્ઠ માનતો હોય તેની આગળ સાધુ તેના જેવું પોતાનું સમપણું બતાવવા માટે તે તે જાતિ, કુલ, ગણ, કર્મ, શિલ્પાદિની પ્રશંસા કરવાવડે અથવા તેને યોગ્ય કાર્યમાં પોતાનું કુશળપણું બતાવી જે અશનાદિ મેળવે તે આજીવનપિંડ કહેવાય.||૬૩।।
=
संस्कृतछाया
=
=
=
Jain Education International
=
=
• આજીવના દ્વારનું સ્વરૂપ ૦
વ્યાખ્યાર્થ :- ‘નવ્વાથાળ' = ‘નાત્યાવિધનાનામ્’ પોતાનો ઉત્કર્ષ = વડાઈ આદિનું કારણ એવી જાતિ વગેરે છે ધન જેઓનું એવા બ્રાહ્મણોને અર્થાત્ જાતિ આદિ ધનવાળા બ્રાહ્મણોને ‘જાત્યાદિધન’ કહેવાય છે. એટલે કે વિપ્ર વગેરેની જે બ્રાહ્મણત્વ વગેરે જાતિ, એજ ધન છે. તે ધનવડે આ = બ્રાહ્મણો, બધાં લોકો કરતાં પોતાની મોટાઈ પ્રગટ કરતાં હોય છે અને તે દ્વારા પોતાનો નિર્વાહ ચલાવતા હોય છે. આરક્ષક વગેરેને કુલ એજ ધન છે, એ ધન દ્વારા તેઓનો નિર્વાહ થતો હોય છે. મલ્લ વગેરેને બાહુયુદ્ધ - મુષ્ટીયુદ્ધ વગેરેની ક્રિયા એજ ધન છે. ખેડૂતોને હળ ખેંચવું વગેરે દ્વારા ખેતીકરવી અને ચિત્રકારોને ચિત્રકરવું વગેરે શિલ્પ જ ધન છે. આમ જાતિ વગેરે ધનવાળા દાતા-બ્રાહ્મણોની, ‘પુરો’ ‘પુરતોઽપ્રતઃ’ = આગળ, ‘તશુળમૂ’ ‘તળુળમ્’ છે. એ છે જેને = પોતાને
જે ગુણ છે, તે જાત્યાદિધર્મ કહેવાય
=
=
=
=
२३७
For Private & Personal Use Only
તે જાત્યાદિ-ધનવાળાઓના સંબંધી
સાધુને, તેને ‘તળુ’ કહેવાય
=
www.jainelibrary.org
