________________
१३६
विधानमित्यर्थः। कस्येत्याह । देयस्य दातव्यस्य अशनादेर्वस्तुनः । अथवेति विकल्पे चुल्ल्या अधिश्रयण्याः। अयमत्र भावार्थः। इहान्धकारव्यवस्थितं भक्तादि यतयोऽचक्षुर्विषयत्वान्न गृहीष्यन्तीति विचिन्त्य यद्गृहमध्यवर्त्तिन्यां चुल्ल्यां स्वगृहार्थं राद्धं भक्तादि वर्तते तबहिवर्त्तिन्यां पूर्वमेव स्वार्थनिष्पन्नायां चुल्ल्यां चुल्लिव्यतिरिक्तान्यप्रदेशे वा सप्रकाशे आनीय मुञ्चति येन गृह्णन्ति । यद्वा तबहिस्थचुल्लिद्वयसद्भावे गृहान्तवर्तिनी परित्यज्य गृहाबहिर्वर्त्तिन्यामेव शुद्धायां चुल्ल्यां साधूपकृतये आहारस्य प्रकटनाय प्रथमत एव स्वार्थं राघ्नोति, इत्येवं देयस्य पूर्वनिष्पन्नमोचनेनाभिनवस्योत्पादनेन वा बहिस्तात्करणमिति । एवं चुल्ल्या अपि द्विधा बहिस्तात्करणसम्भवो वाच्यः, यथा धर्मश्रद्धान्विता दानप्रियत्वेन काचिद् गृहस्थी चिन्तयति यदुत यद् यस्यां चुल्ल्यां राध्यते भक्तं प्रासु तस्या एव पार्श्वे मुच्यते तच्च गृहमध्यवर्त्तिन्यां चुल्ल्यां राद्धं तत्पार्श्व एव स्यात् । तस्मिंश्च साधुभ्यो दीय= બહાર કરવા દ્વારા. આ ‘વસ્તાર' કોનું ? કઈ વસ્તુનું ? તે કહે છે, “રેયસ' = 0 = આપવા યોગ્ય વસ્તુનું. “દવ' = ‘અથવા' = વિકલ્પ, ‘ગુન્શી' = પુજ્ય' = ચૂલાનું એટલે કે પહેલા અંધકારયુક્ત અંદરના રસોડામાં રસોઈ બની ગઈ હોય તેને = પૂર્વનિષ્પન્નને અજવાળાવાળા બહારના સ્થાને મૂકવાવડે અથવા તો અજવાળાવાળા બહારના સ્થાને જ નવું રાંધવાવડે = અભિનવ ઉત્પાદનકરવાવડે “પ્રજટવર' બને છે. (એ રીતે ચૂલામાં પણ પ્રકટકરણ વિચારવું).
ભાવાર્થ આ જાણવો કે, “અહીં અંધકારમાં રહેલ અશનાદિ આંખનો વિષય ન બનવાથી સાધુઓ ગ્રહણ કરશે નહિ' એમ વિચારીને, ઘરના મધ્યમાં = અંધકારમય રસોડામાં રહેલ ચૂલા પર પોતાના માટે રાંધેલ આહારાદિ રહેલું છે. આ રસોડાની બહાર = અજવાળાવાળા સ્થાનમાં પોતાના માટેજ પૂર્વે બનાવેલો બીજો એક ચૂલો રહેલો છે. આ બહારના ચૂલા પર અન્દરના ચૂલાના આહારાદિ લાવીને મૂકી દે અથવા તો આ બહારના ચૂલા સિવાય બીજા કોક પ્રકાશવાળા સ્થાનમાં લાવીને મૂકી દે અથવા ચૂલાને જ પ્રકાશવાળા સ્થાનમાં લાવી મૂકી દે, કે જેથી સાધુ આહારાદિ ગ્રહણ કરે. અહીં ધ્યાન રહે કે “ચૂલા કરતા અન્ય સ્થાન” જે કીધું તે પણ પોતાના માટે બનાવેલું = સ્વાર્થનિષ્પન્ન જાણવું. અથવા તો, “પૃહાત્તરવર્તી = “પૃદમધ્યવર્ત' = ઘરની અંદર (= ઘરના મધ્યમાં) = રસોડામાં અને “ગૃહર્વિર્તી’ = ઘરની બહાર. આ બન્ને ચૂલા હોવાથી, ગૃહત્તરવર્તી = ગૃહમધ્યવર્તી = ઘરની અંદરનો એટલે કે (= ઘરની મધ્યનો) ચૂલો અને ગૃહર્વિત્તી = ઘરની બહારનો આ બન્ને ચૂલા હોતે છતે “પૃણાન્તર્વર્તી’ ચૂલાને છોડીને “ગૃહર્વિત' શુદ્ધ = સ્વાર્થનિષ્પન્ન ચૂલા પરજ, સાધુના ઉપકાર માટે પ્રકાશસહિતનું સ્થાન હોવાથી સાધુઓને ગોચરી વહોરવા યોગ્ય બને એ રૂપ ઉપકારમાટે આહારાદિને પ્રગટકરવામાટે = પ્રકાશના લીધે સ્પષ્ટપણે દેખાય તે માટે, પહેલેથી જ પોતાના માટે રાંધે = એટલે કે પોતાના માટે રોજીંદી રસોઈ જે કરવાની હતી, તે રસોઈ રાંધે.
(યાદ રહે :- “પૃદાન્તરવર્તી’ કહો કે “પૃદમધ્યવર્તી’ કહો, બન્ને એકાર્થક છે.)
આ રીતે, આપવા યોગ્ય પૂર્વનિષ્પન્નને બહાર લઈ આવવું અથવા તો નવું ઉત્પાદનકરવું. તેને “ વસ્તાર' કહેવાય છે. આ રીતે ચૂલાનો પણ બે પ્રકારે “હિસ્તાર' નો સંભવ જાણવો.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
