________________
१४५०
न्यायावतार - श्लो. ९ तत्त्वोपदेशकृत्, अत एव सार्वं २१°सर्वस्मै हितम्, प्राणिरक्षणोपायोपदेशपरमपददायितया २११विश्वजनीनत्वात् । एतेन परार्थसंपादकत्वमुक्तम् | अधुना परेषामेवानर्थपरिघातित्वमाहकुत्सिताः पन्थानः २१२कापथा: तीर्थान्तराणि, तेषां घट्टनं विचालकं निराकारकम्, सर्वजनापकारिकुमतविध्वंसकमित्यर्थः । ईदृशादेव शास्त्राज्जातं शाब्दं प्रमाणम्, नान्येभ्यः, विप्रलम्भकत्वात्तेषामिति ।। ९ ।।
२३६. अधुना परार्थानुमानलक्षणं वक्तव्यम्, तच्च प्रत्यक्षेऽपि पश्यन् एकयोगक्षेमत्वात् सामान्येनाह
-૦નાયરશ્મિ (૫) શાસ્ત્રનો પાંચમો ગુણ છે “સર્વહિતકર'. પ્રાણીઓના રક્ષણના ઉપાયનો ઉપદેશ અને પરંપરાએ મોક્ષપદ આપતું હોવાથી, વિશ્વવર્તી સઘળા પ્રાણિઓ માટે જે હિતકારક છે તે જ “શાસ્ત્ર'
(s) ॥स्त्रनो ७४ो गुए। छ “G-भागनिरास'. 24 20 शास्त्र तार्थिहीन। कुपथ- ઉન્માર્ગનું નિરાકરણ કરે છે અર્થાત્ સર્વ લોકોને અપકારી કુમતનો નાશ કરનાર હોવાથી, આ શાસ્ત્ર અન્ય વ્યક્તિઓના અનર્થનું નિવારક છે.
આ છે ગુણો જેમાં હોય તે જ શાસ્ત્ર, વાસ્તવમાં શાસ્ત્રરૂપ છે અને આવા શાસ્ત્રથી જન્ય જ્ઞાન જ, શાબ્દપ્રમાણ રૂપ બની શકે છે, બીજા શાસ્ત્રો તો છેતરનારા હોવાથી તેનાથી થયેલું જ્ઞાન એ પ્રમાણ બનતું નથી. આ રીતે શાસ્ત્રજન્ય શાબ્દજ્ઞાનનું પણ સ્વરૂપ બતાવ્યું - એમ પરોક્ષના ભેદરૂપ ' अमाए।' नु स्व३५ पताव्यु. (८) ।
(૧૩૬) હવે પરાર્થનુમાનનું લક્ષણ કહેવાનો અવસર છે, પરંતુ પરાર્થનુમાનની જેમ પરાર્થપ્રત્યક્ષ પણ છે – એમ પરાર્થતા પ્રત્યક્ષ-અનુમાન બંનેમાં જોવાતી હોવાથી અને બંનેમાં રહેલ પરાર્થતા વિષે એક સરખી વાત કરવાની હોવાથી, સૌ પ્રથમ પરાર્થતાનું સામાન્યથી લક્ષણ બતાવે છે. (ત્યારબાદ પરાર્થપ્રત્યક્ષ અને પરાર્થનુમાનને વિશેષથી કહેશે.)
-अर्थसंप्रेक्षण___ (२१०) सर्वस्मै हितमिति । अस्मिन् वाक्ये सर्वाण्णो वा (सि. हे. ७-१-४३) इति हितेऽर्थे णप्रत्ययः । (२११) विश्वजनीनत्वादिति विश्वे च ते जनाश्च विश्वजनास्तेभ्यो हितं विश्वजनीनम् पञ्चसर्वविश्वाज्जनात्कर्मधारये (सि. हे. ७-१-४१) - इति खः, तस्य इनादेशे च रूपम् । (२१२) कापथा इति । कुशब्दस्य पथि शब्दे ‘पथ्यक्षेषदर्थे' इत्याकारः || ९ ।।
-शास्त्रसंलोक(110) "त्वन्मतामृतबाह्यानां, सर्वथैकान्तवादिनाम् । आप्ताभिमानदग्धानां, स्वेष्टं दृष्टेन बाध्यते ।।"
आप्तमी.श्लो.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
