Book Title: Nyayavatara
Author(s): Saumyangratnavijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

View full book text
Previous | Next

Page 373
________________ ३३१॥ न्यायावतार - श्लो. ३२ प्रमाणानि प्रत्यक्षादीनि, आदिशब्दात् नयपरिग्रहस्तेषां व्यवस्था प्रतिनियतलक्षणादिरूपा मर्यादा सेयमनन्तरोक्तस्थित्या प्रकीर्तितेति संसर्गः । किंभूता ? आह-आदिः प्रभवः, निधनं पर्यन्तः, न विद्यते आदिनिधने यस्यासौ तथाविध आत्मा स्वरूपमस्याः सा अनादिनिधनात्मिका सर्वसंव्यवहर्तृणां ४३°लौकिकतीथिकादिभेदभिन्नसमस्तव्यवहारवतां प्रसिद्धापि रूढापि, तदप्रसिद्धौ निखिलव्यवहारोच्छेदप्रसङ्गात्, तदुच्छेदे च विचारानुत्थानेन कस्यचित्तत्त्वस्य न प्रतिष्ठितिः, प्रकीर्तिता संशब्दिता, अव्युत्पन्नविप्रतिपन्नव्यामोहापोहायेति गम्यते, प्रमाणसिद्धेऽप्यर्थे प्रबलावरणकुदर्शनवासनादितः केषांचिदनध्यवसायविपर्यासरूपव्यामोहसद्भावात्, तदपनोदार्थं च सति सामर्थ्य करुणावतां प्रवृत्तेरिति ।। ३२ ।। २९२.५ स्याद्वारकेसरिसुभीषणनादभीतेरुत्रस्तलोलनयनान प्रपलायमानान । हेतुर्नयाश्रितकुतीथिमृगाननन्यत्राणान विहाय जिनमेति तमाश्रयध्वम् ।।9 ।। न्यायशश्मવિવેચનઃ- પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણ તથા નૈગમ વગેરે નયોની લક્ષણાદિ સ્વરૂપ વ્યવસ્થા અનાદિકાળથી ચાલે છે અને અનંતકાળ સુધી ચાલશે. આ વ્યવસ્થા તે ખેડૂત વગેરે સામાન્ય લોકો, નૈયાયિક વગેરે પરતીર્થિકો અને શેષ પાખંડીઓ વગેરે જેટલા પણ વ્યવહારી પુરુષો છે તેમાં પ્રચલિત છે. જો તેમને આ વ્યવસ્થા ખબર જ ન હોય તો પછી સકલ વ્યવહારનો ઉચ્છેદ થવાની આપત્તિ આવે અને જો લોક વ્યવહારનો ઉચ્છેદ થઈ જાય તો પછી કોઈપણ વિચારણાની ઉપપત્તિ જ થશે નહીં, કોઈપણ વાસ્તવિક તત્ત્વની પ્રતિષ્ઠા થશે નહીં. પ્રમાણથી પ્રસિદ્ધ એવા પદાર્થમાં પણ પ્રબળ એવા કર્મનું આવરણ, કુદર્શનની વાસના, ઠગના વચનોના કારણે જે અવ્યુત્પન્ન લોકોને અનધ્યવસાય તથા વિપ્રતિપન્ન = ઉલટી રીતે જાણેલા લોકોને વિપર્યાસ સ્વરૂપ વ્યામોહ થાય છે, તેને દૂર કરવા જ આ વ્યવસ્થા કહી છે, કારણ કે પોતાની પાસે સામર્થ્ય હોતે છતે કરૂણાવાનું એવા પુરુષની પ્રવૃત્તિ થાય જ છે, કરૂણાવાનું અને સમર્થ એવા સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ આ ગ્રંથની રચના, આ जाणन वोन। ५१२ भाटे 5री छे. ते अंथरत्न ४५ पाभो.. ४५ पाभो... (३२) ૦ વૃત્તિકારની પ્રશસ્તિ ) (૨૯૨) હવે શાસ્ત્રની સમાપ્તિમાં ટીકાકાર મહર્ષિ સિદ્ધર્ષિગણી પરમમંગલના પદ સ્વરૂપ, ઐશ્વર્યવાનું એવા જીનેશ્વર ભગવંતો ઉપર, તેઓ અત્યંત અનુરાગવાળા હોવાથી, અતિવાત્સલ્યપણાથી -अर्थसंप्रेक्षण(४३०) लौकिकतीर्थिकादीति । लौकिका हलधरादयः, तीथिका नैयायिकादयः, आदिशब्दात् शेषपाखण्डिपरिग्रहः । (४३१) वासनादित इति । आदिशब्दात् विप्रतारकवचनादिग्रहः ।। ३२ ।। साम्प्रतं शास्त्रपरिसमाप्तौ शास्त्रकृत् सिद्धः परममङ्गलपदे भगवति जिने स्वयमत्यन्तानुरागादतिवत्सलतया परेषामपि तदा तदाधानाय तावदुपदेशमाह- (४३२) स्याद्वादेत्यादि । स्याच्छब्दो अस्तेर्यात्प्रत्ययान्तस्य प्रतिरूपकोऽव्ययः, स च यद्यपि विधिविचारणास्तित्वविवादानेकान्तसंशयाद्यर्थवृत्तिः, तथाऽप्यनेकान्तवृत्तिरिह गृह्यते, Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408