________________
૨૧૮
-
न्यायावतार तास्तर्हि कथं वर्तन्ते इति वाच्यम् । समवायाद् इत्युत्तरेऽसावप्युपकार्योपकारकभावमन्तरेण कथं न सर्वत्र इति प्राचीनं चोद्यं पश्चाल्लग्नमनुधावति। उपकार्योपकारकभावाभ्युपगमे पुनरप्यनेकस्वभावताप्रदर्शितयुक्तेः पुनः शक्त्युपकारकभिन्नशक्तिपरिकल्पनेऽप्यनेकान्तान्मोक्षः इति वरमादावेव मत्सरितां विहायानेकधर्माध्यासितं वस्त्वभ्युपगतं किं भेदकल्पनयास्थान एवात्मना परिक्लेशितेन इति ।
१९५. किंचानेकान्ताभ्युपगमे सत्येष गुणः-२८०परस्परविभक्तेषु संयोगिसंयोगसमवायिसमवायगुणिगुणावयवावयविव्यक्तिसामान्यादिषु संयोगसमवायगुण्यवयविसामान्यादीनां संयोगिसमवायिगुणावयवविशेषादिषु वर्तनचिन्तायां यद्दषणजालमुपनिपतति, तदपि परिहृतं
-न्यायरश्मिથઈ શકતો નથી, તેના કરતાં પહેલા જ મત્સર, ઈષ્યપણાને છોડીને, અનેક ધર્મથી યુક્ત એવી વસ્તુને સ્વીકારવી જોઈએ. છેલ્લે એ જ સ્વીકારવાનું હોય તો પછી ફોગટ શા માટે ભેદની કલ્પના કરી, સંબંધ સ્વીકારવો, ઉપકાર્ય-ઉપકારકભાવ માનવો, શક્તિઓ સ્વીકારવી વગેરે દ્વારા પોતાના આત્માને કષ્ટ આપવો ? તેથી અનુભવસિદ્ધ એવા અનેકાન્તને સ્વીકાર કરવા દ્વારા જ તમારા વડે સ્વીકૃત એવા પદાર્થોની સિદ્ધિ થઈ શકે છે.
० अन्तवाहने स्वी२वामां गु० (૧૯૫) વળી કણાદ - અક્ષપાદ ઋષિના શિષ્યોને અનેકાન્તવાદને સ્વીકારવામાં આ ફાયદો પણ थशे:- ५२२५२ अत्यंत भिन्न सेवा संयोग-संयोग, समवायी-समवाय, गुए-गुए, सवयवी-अवयव तथा व्यक्ति - सामान्याभिi, संयोग, सभवाय, गुए, अवयवी भने सामान्याह, संयोग, समवायी, ગુણી, અવયવ તથા વ્યક્તિમાં કેવી રીતે રહે છે, તેની વિચારણા કરતા જે દૂષણજાળ આવે તે પણ અનેકાન્તવાદ સ્વીકારવા દ્વારા દૂર થઈ જાય છે. એકાન્ત ભેદ માનવામાં આવે, તો જ આ દૂષણોનો પગ પસારો થઈ શકે છે. અનેકાન્તવાદમાં તેનું ઉત્થાન જ થતું નથી. એકાન્તવાદમાં દૂષણજાળ આ પ્રમાણે આવે છે - અત્યંત ભિન્ન એવા સંયોગાદિ, સંયોગી વગેરેમાં કેવી રીતે રહે છે, શું (૧) એકદેશથી રહે છે કે (૨) સંપૂર્ણપણે રહે છે. જો એકદેશથી રહે છે એમ પ્રથમ પક્ષ સ્વીકારવામાં આવે
-अर्थसंप्रेक्षण___ (२८०) परस्परविभक्तेषु संयोगिसंयोगसमवायिसमवायगुणिगुणावयवावयविव्यक्तिसामान्यादिष्विति । अत्र गुणग्रहणेनैव संयोगे लब्धे गोबलीवर्दन्यायेनात्यन्तप्रसिद्धत्वात् गुणेभ्यो निष्कृष्य पृथक् संयोगस्योपादानम्, गुणास्तु रूपादयो द्रष्टव्याः, आदिशब्दाद् द्रव्ये कम्पादिकर्मणो वृत्तौ दूषणपरिग्रहः ।
-शास्त्रसंलोक(157) "किं च, अनेकान्ताभ्युपगमे सत्येष गुणः परस्परविभक्तेष्ववयवावयव्यादिषु...." - षड्. समु. टी.
का. ५७, पृ. ३७४, ३७५/
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
