________________
૬]
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન...
કહેલ નથી : અને સૂર્યને અસ્તાય એ જો સત્ય અને નક્કર હકીકત છે, તેા તે નક્કર હકીકતને જાણનાર અને જોનારના હાવાની હકીકત એથી પણ અધિક સત્ય અને નક્કર છે, એમ માન્યા સિવાય કાઈ ને પણ ચાલે તેમ નથી.
દૃશ્ય જગત્ને માનવા છતાં તે જગત્ત્ને જાણનાર અને દેખનારને નહિં માનનારા, દીપકના પ્રકાશથી દેખાતી વસ્તુએને માને છે, પણ દીપકને જ માનવાની ના પાડે છે ! જો દીપક નથી, તે વસ્તુને દેખાડનાર કાણુ છે ? અને જો દેખાડનાર નથી, તે વસ્તુએ દેખાય છે શાથી ? વસ્તુને માનવા છતાં તેને દેખાડનારને નહિ માનનારા આ એમાંથી એક પણ પ્રશ્નને સત્ય અને સમાધાનકારક ઉત્તર કદી પણ આપી શકવાના નથી. સમાધાનકારક અને સત્ય ઉત્તર તેા જ મળી શકે તેમ છે કે–વસ્તુ માનવાની સાથે તેને દેખાડનારને પણ તેટલા જ વિશ્વાસપૂર્વક માનવામાં આવે.
જગના સમસ્ત વ્યવહારમાં તેજ પ્રમાણેની માન્યતા ચાલી રહેલી અનુભવાય છે. માત્ર જ્યારે આત્માતી વાત આવે છે ત્યારે જ, તેવા પ્રકારના આત્માઓને, સત્ય પદાર્થને પણ ઈન્કાર કરવાનું મન થાય છે. ‘ દૃશ્ય જગત્ એ સત્ય છે તે એ દૃશ્ય જગતને જોનાર એથી પણ અધિક સત્ય છે.’–આટલી સાદી વાત પણ આજે લેાકને મનાવવી આટલી મુશ્કેલ કેમ બની ગઈ છે? એવા પ્રશ્ન થવાને અહીં અવકાશ છે. પરન્તુ આત્મા એ સ્વાનુભવસિદ્ધ સત્ય પદાર્થ હાવા છતાં, એની હયાતિને સ્વીકાર કરવામાં વિષયલેલુપી જગત્ત્ને ભારેમાં ભારે કષ્ટ ભાસે છે. અસાર અને તુચ્છ એવા વિષયેાની પ્રાપ્તિ અને તેના ઉપભાગમાં જ સાચું સુખ અને શાન્તિ છે, એવી કલ્પના માનવીએની જ્યાં સુધી નાશ પામવાની નથી, ત્યાં સુધી સ્વપ્રત્યક્ષસિદ્ધ આત્માને પણ શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્વીકાર તેઓ તરફથી કદી પણ થવાને નથી. વિષયમાં સુખની કલ્પના જેટલા અંશમાં જવા લાગે છે, તેટલા અંશમાં આત્મજ્ઞાનની સ્થિરતા અને પ્રતીતિ દૃઢ થતી જાય છે : અર્થાત્-આત્મજ્ઞાનની
