________________
જીવ અધ્યયન
૧૪૧
७. जीवऽज्झयणं
૭. જીવ અધ્યયના
મૂત્ર - ક, નવેvi મમાઇ નીલમ ૩વસ પરવા
प. जीवे णं भंते ! सउट्ठाणे सकम्मे सबले सवीरिए
सपुरिसक्कारपरक्कमे आयभावेणं जीवभावं उवदंसेतीति वत्तव्वं सिया? हंता, गोयमा ! जीवेणं सउट्ठाणे -जाव- परक्कमेणं आयभावेणं जीवभावं उवदंसेतीति वत्तव्वं सिया।
સૂત્ર :
જીવ દ્વારા આત્મભાવથી જીવભાવનાં ઉપદર્શનનું પ્રરૂપણ : પ્ર, ભંતે ! ઉત્થાન, કર્મ, બળ, વીર્ય અને પુરૂષકાર
પરાક્રમવાળા જીવ આત્મભાવથી જીવભાવ (ચૈતન્ય) ને દર્શાવે છે. એવું કહી શકાય ? હા, ગૌતમ ! ઉત્થાન -જાવતુ- પરાક્રમવાળા આત્મભાવથી જીવભાવને દર્શાવે છે, એવું કહી
શકાય છે. પ્ર. ભંતે ! શા માટે એવું કહેવાય છે કે -
"ઉત્થાન -વાવ- પરાક્રમવાળા આત્મભાવથી
જીવભાવને દર્શાવે છે, એવું કહી શકાય છે?” ઉ. ગૌતમ ! જીવ આભિનિબોધિક જ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન,
અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાનની અનંત પર્યાયોના તથા -
प. से केणतुणं भंते ! एवं वुच्चइ
“सउट्ठाणे-जाव-परक्कमेणं आयभावेणं जीव भावं ૩વયંસેતરતિ વત્તત્રં સિયા?” गोयमा! जीवेणं अणंताणं आभिणिबोहियणाणपज्जवाणं सुयनाणपज्जवाणं, ओहिनाणपज्जवाणं, मणपज्जवनाणपज्जवाणं, केवलनाणपज्जवाणं, मइअण्णापज्जवाणं, सुयअण्णाणपज्जवाणं, विभंगणाणपज्जवाणं, चक्खुदंसणपज्जवाणं, अचक्खुदंसणपज्जवाणं, ओहिदंसणपज्जवाणं, केवलदंसणपज्जवाणं उवओगं गच्छइ, उवओगलक्खणे णं जीवे । से तेणढेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ“जीवे णं सउट्ठाणे -जाव- परक्कमे णं आयभावेणं जीवभावं उवदंसतीति वत्तव्वं सिया।"
- વિ.સં. ૨, ૩. ૨૦, મુ. ૨ (૧-૨) ૨. નવા તિત્રિવત્તિ વ - प. एस णं भंते! जीवे तीयमणंतं सासयं समयं “भुवि"
इति वत्तव्वं सिया ? उ. हंता, गोयमा ! एस णं जीवे तीयमणंतं सासयं
સમયે “મુવિ” તિ વત્તત્રં સિયા | g, Uસ if મં! પડુપૂર્ન સાથે સમયે “મવડુ”
इति वत्तव्वं सिया ? ૩. દંતા, નીયમ ! તે વેવ હ રેય
મતિ - અજ્ઞાન, શ્રુત- અજ્ઞાન, વિભંગ-જ્ઞાનના અનંત પર્યાયોના, અને ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન, અવધિદર્શન અને કેવળદર્શનનાં અનંત પર્યાયોના ઉપયોગને પ્રાપ્ત કરે છે, કારણ કે - જીવનું લક્ષણ ઉપયોગ છે. માટે હે ગૌતમ ! એવું કહેવાય છે કે - ઉત્થાન -જાવત- પરાક્રમવાળા આત્મભાવથી જીવભાવ (ચૈતન્ય) ને દર્શાવે છે, એવું કહી
શકાય છે.” જીવોના ત્રિકાળવર્તિત્વનું પ્રરૂપણ : પ્ર. ભંતે ! શું તે જીવ અતીત, અનંત શાશ્વતકાળ
માં હતા, એવું કહી શકાય છે ? હા ગૌતમ ! (દ્રવ્યની અપેક્ષા) તે જીવ અતીત,
અનંત શાશ્વતકાળમાં હતા, એવું કહી શકાય છે. પ્ર. ભંતે ! શું તે જીવ વર્તમાન શાશ્વતકાળમાં છે,
એવું કહી શકાય છે ? હા ગૌતમ ! તે જીવ વર્તમાનકાળમાં છે, એવું પૂર્વવત્ કહી શકાય છે.
૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
