Darshanachar

Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 17

૩. નિર્વિચિકિત્સા દર્શનાચાર
સંસ્કૃત ભાષામાં ચિકિત્સા શબ્દ છે, જેનો અર્થ રોગ માટેની ઔષધ ક્રિયા થાય છે. આયુર્વેદમાં પણ ચિકિત્સા શબ્દ વાપર્યો છે. જેમ શરીરના દ્રવ્યરોગની ચિકિત્સા માટે ઔષધક્રિયા છે, તેમ આત્માના ભાવરોગની ચિકિત્સા માટે ધર્મક્રિયા છે. તીર્થંકરો-સદ્ગુરુઓ આ ચિકિત્સા બતાવે છે. પણ આપણો આત્મા ભાવરોગથી ઘેરાયેલો છે, તેવું સતત ફીલિંગ હોય તો જ આ વાત બેસશે. લોગસ્સમાં ‘આરુગ્ધ બોહિલાભં' બોલો છો ને? લોગસ્સ સૂત્ર વર્તમાન ચોવીશીના તીર્થંકરોનાં નામસ્મરણ કરવા માટેનું સૂત્ર છે. તેમાં બધા તીર્થંકરોની સ્તવનાપૂર્વક નામસ્તવના છે અને ત્યાર પછી પ્રાર્થના રૂપે માંગો છો કે, મને આરુગ્ધ બોહિલાભ મળે. ત્યાં આરુગ્ગ શબ્દનો અર્થ કરતાં પૂ.ભદ્રભાહુસ્વામીજી મહારાજ સાહેબે કહ્યું : “અહીં દેહનું આરોગ્ય નથી લેવાનું.’’ જો કે તમને શરીરની તંદુરસ્તીની વધારે જરૂર છે, પણ આત્માની તંદુરસ્તીની જરૂર જ નથી. આમાં શરીર ગૌણ છે, ૫-૨૫ વર્ષ જ છે, જ્યારે આત્મા નિત્ય છે. કર્મથી થતા શરીરના રોગો મૂળભૂત આત્માના રોગનું નિદાન કરનારા છે. પરમાત્મા પાસે આત્માનું આરોગ્ય માંગો, તેનો અર્થ ધર્મ દ્વારા આત્માની ચિકિત્સાની અભિલાષા છે. જીવનમાં ધર્મનો ઉપયોગ આત્માના ઔષધ તરીકે કરવાનો છે. આત્માના વિકારો-દોષોના નાશ માટે ઔષધ તરીકે ધર્મરૂપી દવાનું સેવન કરવાનું છે. પણ ઘણા દર્દીઓ કેવા હોય? પાર વિનાની ફરિયાદો ચાલુ જ હોય. પછી ડૉક્ટર દવા આપે. પછી શું કહે? આ દવા લઇશ એટલે દર્દ મટી જશે ને? બધી તકલીફ શાંત થઇ જશે ને? એટલે ચિકિત્સાની વાત આવી ત્યારથી શંકા-કુશંકા ચાલુ થાય. તેમ ધર્મ કર્યા પછી તેનું ફળ શું મળશે, તે બાબતમાં તેને ખાતરી નથી. આવા દર્દી દવા કરતા જાય પણ રોગ મટશે કે નહિ તેમાં શ્રદ્ધા જ ન હોય. વળી ઘણા તો એકની દવા પૂરેપૂરી ન કરે, ફર્યા જ કરે, માટે દર્દ મટે જ નહિ. બધામાં કારણ શું? ફળમાં શંકા હોય. તમે જીવનમાં દેવ-ગુરુ-ધર્મની પરમશ્રદ્ધા સાથે અને આ જ કલ્યાણકારી છે એવા નિર્ણયરૂપ વફાદારીથી ઉપાસના કરો છો? આ ન હોય તો "ધર્મના ફળતણે વિષે સંદેહ કીધો” અતિચાર લાગશે. આ ડૉક્ટર-વૈઘ સારા છે તેમ માનો, પણ પછી તો બધી પરેજી પાળવી પડે. કષ્ટ પણ હોય, એટલે સહન કરવાનું આવે ત્યારે ઊંચોનીચો થાય. તમને પણ આમને આમ ભગવાનના વચન પર શ્રદ્ધા રાખવી સહેલી છે, પણ પાળવાનું આવે તો શંકા-કુશંકા ઊભી થાય.. અત્યારે અમે કહીએ, તમારા આત્મા પર એટલો ગાઢ રોગ છે કે કઠોર તપ-ત્યાગ-સંયમ વગેરે સાધના કરવાની ખૂબ જરૂર છે. પહેલાં તો તૈયાર જ ન થાઓ અને કદાચ તૈયાર થાઓ તો પણ શું થાય? કે આનું ફળ શું મળશે? આ ત્રીજો અતિચાર, જે ધર્મમાં ભોગ આપે છે તેના માટે છે. ભોગ વધારે આપે તેને ફળની ચિંતા વધારે ને? અત્યારે તમે ચોવીસ કલાકમાંથી અડધો કલાક ધર્મ કરો એટલે ધર્મમાં તમને બધી રીતે ફેસિલિટી(અનુકૂળતા) હોય. સ્કોપ હોય તો ભોગ આપો, એટલે અત્યારના ધર્મમાં ફળ મળે કે ન મળે તેની ચિંતા ન હોય. પણ જે ચોવીસ કલાક ધર્મ કરતો હોય, મેક્ષીમમ(ઉત્કટ) ભોગ આપતો હોય તેવાને થાય કે, મને ફળ મળશે? માટે શાસ્ત્ર કહ્યું: મહાસાધકો પણ સાવચેત ન હોય તો થઇ જાય કે, આટલું કર્યા પછી ફળ મળશે કે નહિ? આ અતિચાર પહેલા નિઃશંકા દર્શનાચારમાં દૃઢ થયેલાને પણ આવે. ઘણાને તો ધર્મના ફળ પર જ * દર્શનાયાર
**
** ૧૨ **